Bogusławski Jakub

Jakub Ścibor-Bogusławski herbu Ostoja (ur. 1723, zm. 1788) – ziemianin. Konfederat barski. Dziedzic Włocina, Grzymaczewa i folwarku Jaryszkowskiego, posesor dóbr Kłoski.

Był synem Andrzeja Ścibor-Bogusławskiego h. Ostoja, wicepodkomorzego łęczyckiego i sieradzkiego i Katarzyny z Gorzyńskich. Miał dwie siostry - Elżbietę Rembiewską i Barbarę Rudnicką oraz braci: Franciszka, rotmistrza w konfederacji barskiej, chorążego Kawalerii Narodowej i ks. Ignacego Piotra, kanonika łęczyckiego, dziekana warckiego, proboszcza w Brzeźniu.

Jakub Bogusławski ożenił się z Marianną Chodakowską h. Dołęga, córką Józefa i Anny z Jeżyńskich, dziedziców części dóbr Łagiewniki. Braćmi Marianny z Chodakowskich Bogusławskiej byli: Tomasz, Stanisław oraz znani konfederaci barscy - Piotr, podstarosta ostrzeszowski, konsyliarz konfederacji ziemi wieluńskiej i Maksymilian, pułkownik wojsk koronnych, regimentarz konfederacji ziemi wieluńskiej, o którym pamiętnikarz Jędrzej Kitowicz pisał: ...ziemia wieluńska (...) pod własnym rejmentarzem, którym uczyniła Chodakowskiego, z długich i mięsistych wąsów nie tylko w całej konfederacyi, ale też w całej koronie polskiej najznakomitszego. Ten wodził konfederacyą wieluńską bez marszałka, którego nie miała.

Jakub i Marianna Bogusławscy mieli czworo dzieci: Antoniego Onufrego, Walentego (posesora dóbr Stok, Niechcice i innych) i Ignacego (porucznika Legii Polsko-Włoskiej, posesora dóbr Stok, Nowa Wieś, Sokołów, Zawady), oraz córkę Annę, żonę 1 v. Ignacego Zalewskiego 2 v. Antoniego Koźmińskiego.

W latach 1758 - 60 toczyła się sprawa między Chodakowskimi a Korzenickimi, w której po stronie pozwanej była małżonka Jakuba Bogusławskiego - Marianna Chodakowska. Franciszek i Urszula z Brodnickich Korzeniccy, właściciele części dóbr Łagiewniki, domagali się od Anny z Jeżyńskich (żony 1v. Józefa Chodakowskiego, 2v. Antoniego Kotarbskiego), oraz jej dzieci - Marianny Bogusławskiej, Tomasza, Piotra, Maksymiliana oraz Stanisława Chodakowskich, dziedziców części dóbr Łagiewniki aby wydali Dorotę Jóskównę, chłopkę z Łagiewnik. Sąd nakazał aby Chodakowscy oddali poddaną Korzenickim.

W 1760 roku Jakub Bogusławski był świadkiem w sprawie prowadzonej przez urząd komisarski dotyczącej nie zostawienia sumy posagowej 2000 zł. pol. należącej do zmarłej Elżbiety Stawskiej, żony Antoniego Kotarbskiego (po śmierci Stawskiej Kotarbski był mężem Anny Jeżyńskiej, matki Marianny Bogusławskiej) na dobrach Bieniew. Sprawa wytoczona została przez Józefa Sławętę Stawskiego, podczaszego wieluńskiego, brata zmarłej Elżbiety ze Stawskich Kotarbskiej przeciwko jej mężowi Antoniemu Kotarbskiemu i dzieciom: Józefowi, Janowi i Mariannie Kotarbskim, posiadaczom dóbr Bieniew.

W roku 1762 Jakub Bogusławski uwikłany był wraz ze szwagrem Piotrem Chodakowskim w proces wytoczony im przez Jana i Marcina Prokulów oraz Gabriela Pruskiego. Sprawa dotyczyła najazdu na gospodę powodów, wywołania sprzeczek, spowodowania różnych niepokojów, pocięcia szablami drzwi, wyzwania na pojedynek, znieważenia honoru szlacheckiego obraźliwymi słowami i dokonania innych gwałtów dokonanych przez: Jakuba Bogusławskiego, Piotra Chodakowskiego, Jakuba Kułakowskiego, Franciszka Lipowskiego oraz niejakich Wrońskiego i Waśniewskiego, którzy byli u powyższych na służbie.

W latach 1769-72 Bogusławscy uczestniczyli w konfederacji barskiej, broniąc wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej. Brat Jakuba Bogusławskiego - Franciszek Ksawery został mianowany rotmistrzem jednego z oddziałów sieradzkich. Dwór Bogusławskich w tym gorącym okresie był jednym z ważniejszych miejsc narad konfederatów w ziemi sieradzkiej. W kwietniu 1770 roku we Włocinie, w dziedzicznych dobrach Jakuba Bogusławskiego gościł marszałek konfederacji barskiej województwa sieradzkiego Ignacy Gałecki.

W roku 1770 Bogusławski uczestniczył w najeździe na dobra Raczyn wraz ze szwagrem Piotrem Chodakowskim, wówczas miecznikiem gostyńskim, Walentym Stokowskim, burgrabim grodzkim wieluńskim oraz Janem Puaczem i Antonim Kotarbskim. Wynikiem najazdu było wypędzenie z dóbr Raczyn dzierżawcy Adama Pacynowskiego, burgrabiego grodzkiego sieradzkiego, który wniósł skargę przeciw najeźdźcom do urzędu starościńskiego wieluńskiego w poniedziałek 1 X 1770 roku. Sprawą zajmował się sąd grodzki wieluński pod przewodnictwem Adama z Białej Szypowskiego, podstolego sieradzkiego oraz podstarościego grodzkiego wieluńskiego. Dnia 21 IX 1772 roku sąd orzekł odnośnie zajść w dobrach Raczyn, iż strona pozwana w ciągu czterech tygodni [...] wejdzie do wieży górnej niniejszego grodu i będzie kontynuować i wypełniać siedzenie w niej przez dwa tygodnie bez przerwy, przy wyjściu zaś z wieży strona pozwana zapłaci przed niniejszymi aktami powodowi, wielmożnemu Pacynowskiemu [...] zakład starościński pod karą banicji oraz kary sądowe w wysokości 3 grzywien.

W latach 1777 – 82 Jakub Bogusławski uczestniczył w sprawach spadkowych po zmarłych rodzicach toczących się w sądzie ziemskim sieradzkim. Zgodnie z wyrokiem sądu Bogusławskiemu należała się trzecia część dóbr Włocin i Grzymaczew z folwarkiem Jaryszkowskim spadłych po zmarłych rodzicach. W wyniku porozumień rodzinnych, nie chcąc się w dalsze prawne wdawać spory, ofiarował połowę swojej część majątku starszemu bratu Franciszkowi Bogusławskiemu, chorążemu wojsk koronnych jako trwały dar, nieodwracalny, z tytułem dziedziczenia, drugą zaś połowę, poza mocą daru, [sprzedał] za kwotę 3854 florenów, 20 groszy polskich by majątek ten pozostał niepodzielony dla zachowania rodu. W dniu 3 stycznia 1782 roku we Włocinie Jakub Bogusławski odebrał od Franciszka 2600 zł. pol. z sumy 3854 zł. i 20 gr. pozostawiając resztę na spłacenie długu wobec sukcesorów zmarłej Teresy Pomianowskiej, pierwszej żony ojca Andrzeja Bogusławskiego, obciążającego dobra Włocin i Grzymaczew.

W 1783 roku Jakub Bogusławski stał się posesorem Kłosek w wyniku kontraktu zawartego 2 czerwca w Wieluniu. Bogusławski wziął te dobra w posesje na 3 lata od Piotra Magnuskiego, komisarza wojew. kaliskiego, komornika ziemskiego wschowskiego (syna Jadwigi z Niemojowskich i Andrzeja Magnuskiego) za kwote 2000 zł. pol. W latach 1784-85 Bogusławski prowadził spory z dziedzicem Magnuskim dotyczące zmniejszenia prowizji 18 dukatów i 12 florenów z dzierżawy dóbr Kłoski. W 1786 roku Jakub Bogusławski ustąpił z tych dóbr odbierając od Piotra Magnuskiego pożyczoną kwotę 2000 zł. pol. W tamtym czasie wieś Kłoski stanowiła część kompleksu majątkowego należącego do Niemojowskich. W inwentarzu z roku 1782 dobra te opisano w następujący sposób: W tej wsi [...] tylko gościniec wjezdny, który na izbie i stajni dachu nowego potrzebuje, w ścianach i przyciesiach dobry, przy tym gościńcu jest gorzelnia mała, w sieni w tej gorzelni garniec dobry z rurami i pokrywą, beczek 3. Ozd do suszenia słodu dobry, dranicami pobity. Osiadłość w tej wsi. Mateusz Krawczyk, półrolnik, ma wołów parę, koni parę, wóz, pług, radło, kosy dwie, trawną i do sieczki, siekierę, sierp. Chałupę i stodołę ma dobrą. Szczepan Krawczyk, półrolnik, miał chałupę ale z dopuszczenia Boskiego pogorzał, nową mu trzeba postawić, ma wszystko co pierwszy. Piotr Krawczyk, półrolnik, ma to wszystko co pierwszy. Chałupę i stodołę ma dobrą. Józef Stasiak, zagrodnik, zasiedziały, niema nic pańskiego. Chałupę i stodołę ma dobrą. Tomasz Warmuz, poddał się za kobietę, niema nic pańskiego. Komornikiem jest. Berna[r]d, komornik, niema nic pańskiego. Marianna Żabska, komornica z Niemojowa, chałupy niema.

Dnia 6 lipca 1786 roku Jakub Bogusławski udzielił pożyczki w wysokości 39 aureusów węgierskich i 8 florenów polskich Franciszkowi Psarskiemu, podczaszemu wieluńskiemu, które zostały zapisane na rzecz pożyczkodawcy na dobrach Uników. Tym samym Bogusławski stał się zastawnym posiadaczem części tych dóbr. Po śmierci Jakuba Bogusławskiego pożyczone pieniądze odebrali jego synowie Antoni i Walenty (w imieniu swoim oraz brata i siostry - Ignacego i Anny) od Fryderyka Psarskiego, podkomorzego wieluńskiego, Wojciecha Psarskiego, miecznika wieluńskiego, Jana Psarskiego, podstarosty ostrzeszowskiego oraz innych właścicieli Unikowa w 1789 roku.

Chodakowscy herbu Dołęga - rodzina Marianny z Chodakowskich Bogusławskiej

---

• 

Akt sprzedaży Włocina z 1782 r.

---

• 
• 
• 

Zobacz też

• Bogusławski
• Historia rodziny Bogusławskich
• Członkowie rodziny Bogusławskich
• Majątki ziemskie Bogusławskich

Bibliografia

---

• R. Bogusławski, Dobra ziemskie Ścibor-Bogusławskich w Ziemi Sieradzkiej XV - XX w., Na Sieradzkich Szlakach, 4/2007.
• R. Bogusławski, Bracia Chodakowscy. Opowieść o Maksymilianie i Piotrze Chodakowskich, konfederatach barskich., Na Sieradzkich Szlakach, 3/2008.
• AGAD, Księgi ziemskie i grodzkie wieluńskie - decreta 52, k.408v-410. 15 grudnia 1760
• AGAD, Księgi ziemskie i grodzkie wieluńskie - decreta 53, k.41-41v. 19 VII 1762.
• AGAD, Księgi ziemskie i grodzkie wieluńskie - decreta 56, k.29-30v. 21 IX 1772.
• AGAD, Księgi ziemskie i grodzkie sieradzkie - relationum 164 k. 804-806. 1782.
• AGAD, Księgi ziemskie i grodzkie sieradzkie - relationum 164 k. 993-1013av. 1782.
• AGAD, Księgi ziemskie i grodzkie sieradzkie - relationum 170, k. 247-247v.
• AGAD, Księgi ziemskie i grodzkie sieradzkie - relationum 171, k. 403-403v. 1785.
• AGAD, Księgi ziemskie i grodzkie sieradzkie - incriptionum 228, k. 91v.-93. 1782.
• AGAD, Księgi ziemskie i grodzkie sieradzkie - inscriptionum 231, s. 175. 1786.
• AGAD, Księgi ziemskie i grodzkie sieradzkie - inscriptionum 233, k. 21-22. 1789.