Historia rodziny Szyszkowskich

Herb księcia bpa Marcina Szyszkowskiego

Szyszkowski (Syskowski, Siskowski) - odwieczna szlachta, barones Regni Poloniae, stara rycerska rodzina, zacna i dla Polski wielce zasłużona, pieczętująca się herbem Ostoja, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców), wywodząca się z dawnego województwa sieradzkiego, powiatu piotrkowskiego. Nazwisko pochodzi od wsi Syski (dawniej Szyszki) koło Tuszyna, która jest gniazdem rodowym Szyszkowskich.

Najstarsze świadectwa źródłowe

Pierwsza wzmianka dotycząca Sysków pochodzi z roku 1399. Występuje w niej Sandek z Szyszków (de Syszki).
W roku 1405 wzmiankowany był Albert z Szyszków (de Szyski).
W latach 1410-1415 występował Dobrosław z Szyszków (de Sziszky, de Siszky, de Siski).
Na początku XVI w. występował Stanisław Szyszkowski, starosta klucza opatowskiego arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, dziedzic w Lutosławicach i Rozdżałach. W latach 1522-1524 wykupywał części wsi Rozdżały z rąk Koźmińskich.
W roku 1538 poświadczony jako szlachcic herbu Ostoja był Stanisław Szyszkowski, kanonik poznański, syn Józefa Szyszkowskiego i Katarzyny z Pudłowskich.
W roku 1552 posiadała część dóbr Syski Ewa Siskowska. Obok niej, w tym czasie, dziedziczyli w Syskach także: Błoński, Grabski, Nastalek, Kozikowie, Miesiączkowie.

Wybitni przedstawiciele rodziny Szyszkowskich

Stanisław Szyszkowski (zm. po 1530) - starosta klucza opatowskiego arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, dziedzic w Lutosławicach i Rozdżałach.
Stanisław Szyszkowski (zm. po 1534) - stolnik kaliski, starosta rogoziński.
Stanisław Szyszkowski (zm. po 1579) - kanonik gnieźnieński i poznański, prepozyt kapituły kolegiackiej w Sieradzu, proboszcz sieradzki, oficjał i dziekan wieluński.
Marcin Szyszkowski (1554-1630) - książę siewierski, polski duchowny katolicki, biskup-koadiutor, następnie biskup łucki, płocki i krakowski.
Jerzy Szyszkowski (zm. po 1633) - chorąży kaliski, kasztelan biechowskiego.
Ewa Marianna Szyszkowska (zm. 1634) - norbertanka w klasztorze na Zwierzyńcu pod Krakowem.
Andrzej Szyszkowski (zm. 1636) - sekretarz królewski, scholastyk krakowski, kanonik płocki, pułtuski, kielecki, zawichojski, krakowski i sandomierski, proboszcz w Iłży i kanclerz królewny Anny Katarzyny Konstancji Wazówny.
Mikołaj Szyszkowski (1590-1643) - książę biskup warmiński, sekretarz wielki koronny, administrator apostolski diecezji sambijskiej, sekretarz królewski, prepozyt pułtuski, kantor krakowski, kanonik płocki, opat komendatoryjny czerwiński.
Piotr Szyszkowski (zm. 1645) - marszałek Trybunału Głównego Koronnego, kasztelan wojnicki, kasztelan sądecki, starosta warecki i osiecki, poseł na sejm 1634.
Teofila z Wiśniowieckich Szyszkowska (zm. 1648) - księżniczka, córkę Konstantego Wiśniowieckiego, wojewody ruskiego i bełskiego. Była żoną kasztelana wojnickiego Piotra Szyszkowskiego.
Mikołaj Szyszkowski (zm. ok. 1650) - podkomorzy wieluński, sędzia ziemski wieluński, sekretarz królewski, poseł na sejmy 1626 i 1632 roku, członek konfederacji generalnej 1632 roku, fundator kościoła św. Jadwigi w Olszowej.
Anna z Szyszkowskich Lanckorońska (zm. 1650) - starościna małogoska, córka Piotra i Zofii Zebrzydowskiej. Jej mężem był Stanisław Lanckoroński, starosta małogoski, dziedzic dóbr włodzisławskich.
Marcin Szyszkowski (zm. ok. 1656) - starosta lelowski, poseł województwa krakowskiego na sejm 1625 roku. Był mężem Eleonory Sapieżanki, córki starosty homelskiego Jerzego Andrzeja Sapiehy.
Józef Szyszkowski (zm. po 1782) - subdelegat grodzki nowokorczyński.
Władysław Szyszkowski (ur. 1844) - powstaniec styczniowy.
Natalia z Szyszkowskich Steinowa (1886-1964) - działaczka niepodległościowa i feministyczna. Działała w konspiracji - w Służbie Zwycięstwu Polski, potem w Związku Walki Zbrojnej i w Armii Krajowej.
Witold Stanisław Szyszkowski (1896-1940) - podporucznik rezerwy, członek POW, doktor medycyny, ordynator w szpitalu miejskim w Tomaszowie M Mazowieckim, lekarz naczelny Ubezpieczalni Społecznej, prezes Oddziału PCK oraz Towarzystwa Przeciwgruźliczego, odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Był synem Wiktora i Heleny z Kosińskich. Został zamordowany przez NKWD w Katyniu wiosną 1940 roku.

J. K. Wojnarowski, Portret biskupa Marcina Szyszkowskiego, Kraków 1854, zbiory Biblioteki Jagiellońskiej, sygn.: BJ Graf. I.R. 525.
J. K. Wojnarowski, Nagrobek biskupa Marcina Szyszkowskiego, Kraków 1858, zbiory Biblioteki Jagiellońskiej, sygn.: BJ Graf. I.R. 704.
Wizerunek Władysława Szyszkowskiego, J. Miniewski (wyd.), 1863-4. Wizerunki uczestników powstania styczniowego, Lwów 1913, tab. H, nr 10.

Majątki ziemskie Szyszkowskich

Poniżej wymienione są ważniejsze dobra ziemskie, które posiadali przedstawiciele rodziny Szyszkowskich herbu Ostoja.

Syski (dawniej Szyszki), Lutosławice, Rozdżały, Chmielnik, Majków (dawniej Mojków), Skarszewek, Borków, Skarszew, Spytkowice, Okleśna, Brodła, Rusocice, Buszków, Cisia Wola, Giebułtów, Ilkowice, Janowice, Kropidło, Maciejów, Małoszów, Mianocice, Nieszków, Słaboszów, Tochołów, Oleszno, Świdno, Wola, Lasocin, Chotów, Krasocin, Mieczyn, Maciejowice, Godzisz, Kochów, Komory, Oblin, Oronne, Podstolice, Polik, Strych, Uchacze, Brzumin, Piwonin, Siedzów, Szymanowice, Winiary, Chrusty (dawniej Chrostowo), Olszowa, Brzezie, Russocice, Kamionka, Piorunów (dawniej Piorunowo), Kuny, Tury, Małoszyna (dawniej Małyszyna, Maliszyna), Międzylesie, Skarbki, Polichno (dawniej Polikno), Piersk (dawniej Piersko, Pierskowo), Plewnia (dawniej Plewień), Morawin, Zakrzyn (dawniej Zaksino, Zakszyn), Szadek.

Syski (Szyski) i Lutosławice na mapie D. Gilly (1802/3).
Rozdżały, Skarszew, Skarszewek i Borków na mapie D. Gilly (1802/3).
Spytkowice, Okleśna, Brodła i Rusocice na mapie Administrativ Karte von den Königreichen Galizien und Lodomerien (połowa XIX w.).
Kompleks majątkowy Szyszkowskich, w który wchodziły wsie: Oleszno, Świdno, Wola, Lasocin, Chotów, Krasocin i Mieczyn. Fragment mapy D. Gilly (1802/3).
Zamek Szyszkowskich w Spytkowicach, fotografia ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Wadowicach.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Zamek w Krzepicach (ostatnim właścicielem zamku był Paweł Szyszkowski).
Krypta Szyszkowskich na Wawelu
Szyszkowscy herbu Ostoja
Królewska Katedra na Wawelu
Marcin Szyszkowski – dzieła

Bibliografia

B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584, wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego, Kraków 1858, s. 372.
K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. VIII, s. 648-652.
Teki Dworzaczka, Biblioteka Kórnicka, PAN.
Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lwów 1857, s. 253.
Polski Słownik Biograficzny, t. L, s. 392-418.
E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 436.
E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2000, s. 697-698.
B. Ulanowski, Materiały do historii prawa i heraldyki polskiej, „Arch. Kom. Hist.”, Kraków 1886, t. III, s. 398-399.
J. Korytkowski, Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych. Podług źródeł archiwalnych, Gniezno 1883, t. IV, s. 86-87.
W. J. Skowroński, Rody szlacheckie w Wielkopolsce w XVI – XIX w., Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, litera "S", cz. II, s. 129.
S. Zajączkowski, S. M. Zajączkowski, Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, Łódź 1970, cz. II, s. 131.
S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, Poznań 1926, t. II, s. 176.
Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy, (praca zbiorowa pod red. A. Gąsiorowskiego), Kórnik 1990, s. 263.
Urzędnicy wielkopolscy XVI-XVIII wieku. Spisy, (praca zbiorowa pod red. A. Gąsiorowskiego), Wrocław 1987, s. 233.
Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI–XVIII wieku. Spisy, (praca zbiorowa pod red. A. Gąsiorowskiego), Kórnik 1993, s. 296.
W. Pogorzelski, Sieradz, Włocławek 1927, s. 17, 84.
T. A. Nowak, Socjotopografia Wielunia w pierwszej połowie XVI w., Radomsko 2018, s. 269, 274, 361, 388, 401, 489, 512.
S. Zabraniak, Z dziejów kapituły kolegiackiej w Wieluniu (XV w. – 1766 r.), [w:] „Rocznik Wieluński”, t. 12 (2012), s. 27.
S. Małyszko, Dawne budownictwo folwarczne. Majątki wielkopolskie. Tom IV, powiat kaliski, Szreniawa 2000, s.14, 32, 38, 52, 68, 111, 165, 178, 191, 202, 207, 212, 312.
D. Kalina, Miasto i Gmina Wiślica. Dziedzictwo kulturowe, Wiślica 2018, s. 128, 229, 233, 249, 256, 295.
M. J. Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego.
D. Warzocha, Pamiątki po dr Witoldzie Szyszkowskim, Muzeum w Tomaszowie Mazowieckim.