Historia rodziny Raczko

Raczko - stara rodzina rycerska bojarów litewskich, od II poł. XV wieku na ziemi Bielskiej, dla Rzeczpospolitej wielce zasłużona. W I poł. XVI wieku linia na Żmudzi pieczętująca się herbem Ostoja.

Średniowiecze

Wg. opracowań historyków St. Mleczko z 1912 r. i Wł. Semkowicza z 1926 r.:

Piotr Strocewicz Raczko z Połonki herbu Zaręba, starosta bielski od r. 1447, a Rafał Saczkowicz Raczko z Puczyc herbu Gozdawa, sędzia ziemski bielski w r. 1470 i starosta mielnicki od r. 1484. Synowie Rafała: Bartłomiej, kanonik katedralny wileński w r. 1493, Paweł na Ruskowie, wojski ziemi bielskiej w r. 1511, Jerzy na Puczycach i Turośni, sędzia ziemski bielski w r. 1514-33 i sekretarz Zygmunta Starego I w r. 1533, Jan na Kibortyszkach, Podubisach i Ugianach w Żmudzi, który być może zmienił herb na Ostoja.

Wg Stryjkowskiego Jerzy Raczko, sędzia ziemski bielski, założyciel Turośni, rycerz zacny w r. 1506 pod Kleckiem „dzielności dokazował” walcząc z Tatarami przy boku Jana Radziwiłła.

W spisie wojska WKL w 1528 r. poza Jerzym (126 woj.), Pawłem (124 woj.) z pow. mielnickiego i bielskiego na Podlasiu oraz Janem (243 woj.) z ejragolskiego na Żmudzi, synami Rafała, występują jeszcze Raczkowicze: Michał (88 woj.) i jego syn Stanisław (11 woj.) z Ejszyszek w pow. lidzkim z oraz Dobko (240 woj.) z Wielony na Żmudzi, a także Raczkiewcze lub Raczewicze: Jakub (272 woj.) z Patumszyszek ze Żmudzi, Marcin (85 woj.) z Wysokiego Dworu k/Troków i Mis z lidzkiego w woj. wileńskim, o potomkach których nic nie wiadomo. Można założyć, że Dobko i Jakub, którzy żyli na Żmudzi, byli spokrewnieni z Piotrem Strocewiczem, a Marcin, Michał i Mis byli z innej nieznanej rodziny Raczkowiczów.

Synowie Jerzego nie pozostawili potomków męskich i ta linia rodziny wymarła w XVI wieku. Potomkowie Pawła z Ruskowa stanowią gałąź podlaską rodziny Raczko herbu Gozdawa, a potomkowie Jana z Kibortyszek - gałąź żmudzko-litewską herbu Gozdawa lub Ostoja. Jan miał syna Jana Janowicza i wg Mleczko także Masia. Pierwszym znanym Raczko herbu Ostoja był Masio z wiłkomirskiego, którego potomkowie kilkakronie udowodnili szlachectwo herbu Ostoja.

Pierwsze znalezione dokumenty w których występuje nazwisko Raczko dotyczą:

- w zbiorach I. Kapicy-Milewskiego (Kapicjana) znajduje się akt odnowienia fundacji pierwszego kościoła w Ruskowie w XV wieku przez ww. Rafała Saczkowicza z żoną i synami, wg akt Konsystorza Janowskiego jest to dokument z 1473 r.,

- w zbiorach Archiwum Głównego w Warszawie znajduje się dokument z pieczęcią Jerzego Raczko z Puczyc herbu Gozdawa z 1530 r.,

- w księdze chrztów parafii Dmosin (powiat Brzeziny) znajduje się akt chrztu w 1603 r. Katarzyny, córki nieznanego historykom Aleksego Raczki i jego żony Agnieszki.

Od Wazy do Poniatowskiego

W następnych wiekach członkowie rodzin Raczko pełnili różne funkcje państwowe, a kilku z gałęzi podlaskiej było posłami na sejmach elekcyjnych Rzeczypospolitej Obojga Narodów i byli elektorami: Władysława IV, Stanisława Leszczyńskiego, Augusta II i Stanisława Augusta. Ponadto pieczęć Stanisława Raczko z Puczyc znajduje się przy akcie Unii Lubelskiej, chociaż w treści aktu nie jest wymieniony. Z gałęzi żmudzko-litewskiej posłami ziemi żmudzkiej był elektor Michała Korybuta Wiśniowieckiego, a Jakub Raczko i jego ojciec Antoni byli posłami sejmu konwokacyjnego w 1764 r., zwołanego przed sejmem elekcyjnym.

Ponadto wiadomo, że Szymon Raczko w 1627 r. razem ze stryjami Krzysztofem i Pawłem uczestniczył w sejmiku, w wyborach delegatów do sądu głównego wiłkomirskiego. Na tym sejmiku potwierdzono szlachectwo jemu i jego rodzinie.

Zapisani do ksiąg szlacheckich w XVIII/XIX/XX stuleciu

W guberni wileńskiej herbu Ostoja: Ignacy z Radziejowszczyzny z synami Marcinem i Dominikiem oraz jego brat Wincenty, synowie Jakuba, wnukowie Jerzego z Chorążyc, prawnukowie Szymona (potwierdzenie szlachectwa 1804), Ignacy Bonifacy, Kazimierz i Wincenty z Golginiszek, synowie Antoniego, wnukowie Andrzeja z oszmiańskiego (1800, 1849 i 1850), a także po Macieju synowie Wincenty i Antoni z olickiego z synami Ignacym, Kajetanem, Leonardem i Michałem z olickiego (1851),

W guberni kowieńskiej herbu Ostoja: potomstwo Stanisława, Jana, Macieja z Rukujży i Józefa z Powieża, synów Kazimierza, wnuków Andrzeja, prawnuków Adama Wojciecha z Miszczyny (1795 i 1856).

W guberni wileńskiej (herbu nieznanego): Wincenty z Okmieniszek z synami Aleksandrem, Janem, Franciszkiem i Konstantym (1800 i 1850).

W guberni witebskiej (herbu nieznanego): Edward, Napoleon, Józef i Władysław ze Stelmak, synowie Franciszka Dominika, syna Dominika z drysskiego, wnuka Onufrego, prawnuka Wasyla z połockiego(1870 i 1905).

Teoria pochodzenia rodziny Raczko

Rodzina Raczko od połowy XV do początków XVIII wieku została opisana przez Stanisława Mleczko w jego pracy z 1912 r.: „Mleczko, Raczko, Saczko i Łyczko. Przyczynek do kwestyi ustalania się nazwisk szlacheckich w XV wieku”. O etymologii tych nazwisk pisze on, że powstały one najprawdopodobniej jako starodawne zdrobnienia imion zwykłych i Raczko to zdrobnienie od Rafał (Rafael). W świetle powyższego trzeba przyjąć, że mogły być różne rodziny Raczko nie spokrewnione między sobą.

Korzeni z których wywodzi się najstarsza rodzina Raczko należy szukać wśród przodków bojara litewskiego Ginejta (Ginetha) Koncewicza herbu Zaręba, który wg Jana Długosza został z innymi wybrany przez wielkiego księcia litewskiego Witołda do uczestnictwa w herbach szlacheckich królestwa Polskiego i został przyjęty do rodu Zarębów przez szlachcica polskiego Marcina z Kalinowej. Potomkami Ginetha byli także Pilsudscy. Wg Semkowicza herb Zaręba razem z Ginejtem przyjęli jego bracia stryjeczni: Dowoyno (przodek Dowoynowiczów) i Strocz (przodek Raczków). Brak jest informacji o potomkach Strocza tj. Raczko Strocewiczów.

Pochodzenie większości żyjących osób z rodziny Raczko można ustalić na podstawie przeprowadzonych testów DNA, które wykazały haplogroup R1a1a, tak jak rodzin Błociszewski, Danielewicz, Rylski, Solecki. Są to potomkowie Raczko Saczkowicza z Puczyc na Podlasiu herbu Gozdawa od których być może oddzieliła się litewska linia Jana Raczko z Kibortyszek, herbu Ostoja. Znane są wywody szlachectwa Raczko herbu Ostoja z wiłkomirskiego i wileńskiego.

Natomiast haplogroup N1c1 przetestowanych kolejnych Raczko jest zgodny z haplogroup rodów Rurykowiczów, Dorszprungowiczów i Giedyminowiczów. Są to prawdopodobnie potomkowie Raczko Tabutowicza z Wawerki, dzierżawcy królewskiego ziem na których powstał Białystok. Raczko Tabutowicz był herbu Łabędź.

Mleczko podaje, że na ziemię wiłkomirską przeniósł się jeden z synów ww. Jana Raczko z Kiboryszek, ale nie jest to potwierdzone. Wiadomo, że było kilka linii jednej z rodzin Raczko, która należała do rodu Ostoja. Wiadomo o nich, że od XVI wieku żyła na terenach WKL, na ziemi wiłkomierskiej, wileńskiej i trockiej.

Z ziemi wiłkomirskiej wywodzą się synowie Masia, przypuszczalnego syna Jana Raczko z Kibortyszek: Piotr Raczko i jego wnuk Siemion, który udowodnił szlachectwo w 1619 r., a ponadto razem ze stryjami uczestniczył w sejmiku ziemi wiłkomirskiej w 1627 r., gdzie to szlachectwo potwierdzono jemu i jego rodzinie. Synowie jego potomka Jakuba z ziemi wileńskiej: Wincenty, Tomasz i Ignacy potwierdzili szlachectwo herbu Ostoja w 1804 r. Także z ziemi wiłkomirskiej wywodził się drugi syn Masia, Jan Raczko i jego syn Adam Wojciech z Miszczyny lub Bukoni z wiłkomirskiego (wzm. 1614 r.). W 1795 r. zostało potwierdzone szlachectwo rodziny jego potomka Kazimierza, który wg Uruskiego razem z przodkami i potomkami był wpisany także do ksiąg szlachty w 1856 r.

Na ziemi oszmiańskiej żyli potomkowie Andrzeja Raczko, prawdopodobnie też potomkowie Masia, którzy wg przekazu rodzinnego byli szlachtą herbu Ostoja. Znany jest wynik testu DNA jednej osoby z tej linii, który wykazuje haplogrupę I2a2, czyli brak pokrewieństwa z Janem z Kibortyszek.

Brak jest więc potwierdzenia, że potomkowie Jana i jego syna Jana Janowicza z Kibortyszek zmienili herb Gozdawa na Ostoja. Na pewno nie byli spokrewnieni z potomkami ww. Andrzeja z oszmiańskiego.

Dalsze testy DNA w toku. http://www.familytreedna.com/public/Ostoja%20Clan/default.aspx?section=ysnp

Czytaj więcej