Bogusławskich majątki ziemskie

---

Dobra ziemskie, będące w posiadaniu Ścibor - Bogusławskich h. Ostoja na przestrzeni wieków XV-XX.

---

Niniejsze opracowanie obejmuje dobra ziemskie będące w posiadaniu członków Rodu Bogusławskich herbu Ostoja na terenie dawnej Ziemi Sieradzkiej i w jej najbliższej okolicy. W artykule, pod pojęciem „posiadanie dóbr”, kryją się następujące formy władania majętnościami ziemskimi: własność, własność cząstkowa (posiadanie części wsi lub folwarku), dzierżawa, dzierżawa wieczysta.

BOGUSŁAWICE

Wieś położona jest w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Kruszyna. W okresie przedrozbiorowym należała do pow. radomszczańskiego w województwie sieradzkim. Majątek na przełomie XIV i XV w. był w posiadaniu przedstawicieli Rodu rycerskiego pieczętującego się Ostoją. W późniejszych latach działy na Bogusławicach mieli także członkowie innych Rodów (Oksza, Gozdawa, Jastrzębiec). Od nazwy tej wsi Bogusławscy herbu Ostoja wzięli swe nazwisko. Bogusławscy z Bogusławic odnotowani w źródłach (XV i XVI w.): Paweł z Bogusławic (1404), Janusz z Bogusławic (1404), Maciej z Bogusławic (1405, 1412, 1420, 1423, 1424, 1426), Leonard z Bogusławic (1420), Szymon z Bogusławic (1408), Piotr z Bogusławic (1408), Przecław z Bogusławic (1408), Jan z Bogusławic (1408), Wojciech z Bogusławic (1412), Wawrzyniec z Bogusławic (1412), Ścibor z Bogusławic (1445), Jan Ściborek z Bogusławic, syn Ścibora (1503), Stanisław Piotr z Bogusławic (1503), Maciej z Bogusławic (1505), Wojciech Ścibor Bogusławski (1512, 1552, 1553, 1556), Jan Bogusławski (1545), Maciej Ściborowicz Bogusławski, syn Wojciecha Ścibora (1552, 1553, 1556), Andrzej Bogusławski, syn Wojciecha Ścibora (1556), Jan Bogusławski, syn Wojciecha Ścibora (1556), Jan Ścibor Bogusławski (1597, 1600, 1603), Piotr Ścibor Bogusławski (1600), Mikołaj Ścibor Bogusławski (1600, 1606).

BOROWNO

Wieś sąsiadująca z Bogusławicami, położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Mykanów. W okresie przedrozbiorowym należała do woj. sieradzkiego. Majątek na przełomie XIV i XV w. był własnością Borowieńskich herbu Szreniawa, obok których działy na Borownie mieli: Maciej herbu Ostoja (1423, 1425), zapewne tożsamy z Maciejem z Bogusławic, Mikołaj herbu Ostoja (1425) i Jan Bogusławski (1545).

BRONOWICE

Wieś położona jest w województwie łódzkim, w powiecie brzezińskim. Majątek należał w XVIII i XIX w. do Biedrzyckich h. Rawicz. Według napisu na płycie grobu księdza Ignacego Ostoja-Bogusławskiego w Mierzynie, Bronowice były własnością jego rodziców – Salomei z Bobowskich i Antoniego Bogusławskiego (syna Jakuba i Marianny z Chodakowskich herbu Dołęga). Bogusławscy posiadali część tej wsi. W Bronowicach przyszedł na świat syn Salomei i Antoniego Bogusławskich - Franciszek Wincenty w 1813 roku.

BROŃCZYN

Dwór w Brończynie. Obecnie szkoła podstawowa

Kaplica w parku dworskim w Brończynie

Wieś leży w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. 10 lutego 1820 r. Stanisław Bogusławski, syn Maksymiliana i Faustyny z Kiedrowskich, kapitan byłych wojsk polskich wstąpił w związek małżeński z Franciszką Teklą Orłowską, córką Andrzeja i Magdaleny z Kamieńskich. Franciszka Orłowska posiadała zapisaną sumę 49 558 zł. pol. na hipotece dóbr Brończyn. Bogusławscy w drugiej i trzeciej dekadzie XIX w. mieszkali w Brończynie jako jego zastawni współwłaściciele, czerpiąc z niego zyski należne im z tytułu wspomnianego zapisu. Brończyn w drugiej połowie XVIII wieku był własnością Piotra Łubieńskiego, którego sukcesorzy sprzedali te dobra gen. Józefowi Lipskiemu z Błaszek. Po przymusowym wywłaszczeniu spadkobierców Lipskiego, na publicznej licytacji 29 maja/10 czerwca 1840 roku, Brończyn kupił Jakub Stożek vel Stożkowski. Jego syn – Tomasz Stożkowski ożenił się z Teodorą Stokowską, córką Andrzeja i Magdaleny z Kurcewskich. W 1852 roku Stożkowscy sprzedali majątek Porębińskim. W Brończynie zachował się park podworski ze stawami i XVIII wieczną kaplicą oraz dworek, w którym obecnie znajduje się szkoła.

CHRUSTY

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie łaskim, w gminie Widawa. W latach 80-tych XVIII w. majątek był w posiadaniu biskupa łuckiego. W II połowie XIX w. właścicielem tych dóbr był Jan Nepomucen Bogusławski, syn Stanisława i Urszuli z Załuskowskich.

CHUDOBA

Dawniej osada młyńska należąca do majątku Włocin [patrz: Włocin].

CZAJKÓW

Wieś położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kaliskim, w gminie Blizanów. Folwark należący do dóbr ziemskich Pawłówek [patrz: Pawłówek].

CZEPÓW DOLNY

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie poddębickim, w gminie Uniejów. Około 1830 r. Czepów Dolny trafił w ręce Załuskowskich herbu Rola. Poprzednio był w posiadaniu szlachty cząstkowej zwanej w tamtym rejonie „hordą uniejowską”. W połowie XIX w. właścicielem tych dóbr był Jan Nepomucen Adolf Bogusławski, syn Stanisława i Urszuli z Załuskowskich. Jego małżonką była Paulina Niemojowska, wdowa po Leonie Załuskowskim, dziedzicu Czepowa Dolnego. W tym majątku przyszły na świat dzieci Pauliny i Jana Nepomucena Bogusławskich – syn Adolf w 1849 r. i w 1846 r. córka Aniela Zuzanna, która wyszła za mąż za Jana Władysława Chrystowskiego herbu Starża, w roku 1866, dziedzica rozległych dóbr Tłokinia. Paulina i Jan Nepomucen Bogusławscy, oprócz wyżej wspomnianych dzieci, mieli jeszcze dwóch synów – Lucjana Leona i Kazimierza Stanisława.

DĄBROWA RUSIECKA

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie bełchatowskim, w gminie Rusiec. Leży nieopodal drogi z Wielunia do Szczercowa. W latach 80-tych XVIII w. majątek był w rękach Stefana Walewskiego, chorążego radomszczańskiego. W połowie XIX w. właścicielem tych dóbr był Jan Nepomucen Bogusławski, syn Stanisława i Urszuli z Załuskowskich.

DZIADKOWICE

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie zduńskowolskim, w gminie Szadek. Wieś szlachecka, występuje w źródłach pisanych od 1386. W Dziadkowicach znajdował się folwark, który często zmieniał właścicieli. W pierwszej dekadzie XVIII w. wieś była dzierżawiona przez Marcina Bogusławskiego, syna Marcina i Katarzyny z Rościerskich h. Rola.

GAJ

Dawniej osada będąca częścią majątku Sulisławice [patrz: Sulisławice].

GÓRY WYSOKIE

Wieś położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, w gminie Dwikozy. W II połowie XIX w. była w posiadaniu Aleksandra i Ewy z Wyrzykowskich małżonków Bogusławskich. Z przekazów ustnych wiadomo, że za udział w Powstaniu 1863 roku Aleksander Bogusławski został pozbawiony praw adwokackich i skazany na konfiskatę majątku. Jego dwór został spalony. On spłonął razem z nim przygnieciony belką stropową ratując dokumenty sądowe. Żona Aleksandra - Ewa z Wyrzykowskich umarła na cholerę pielęgnując chorych we wsi.

GRZYMACZEW

Wieś jest położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. Od połowy XVI w. wieś była w rękach Borzysławskich herbu Szreniawa. Część tej wsi na przełomie XVII i XVIII w. należała do Malskich herbu Nałęcz a nastepnie do Bogusławskich i włączona była do dóbr Włocin [patrz: Włocin].

JACKÓW

Wieś sąsiadująca z Bogusławicami, położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Kruszyna. W okresie przedrozbiorowym należała do woj. sieradzkiego. Majątek na przełomie XIV i XV w. był własnością przedstawicieli Rodu Ostojów. Działy na Jackowie w pierwszej połowie XV w. mieli: Maciej i Leonard h. Ostoja (1413), zapewne tożsami z Maciejem i Leonardem z Bogusławic, Wojciech z Jackowa h. Ostoja (1413), Mikołaj z Jackowa (1413), Jan Gzek z Jackowa h. Ostoja (1426), Jakusz i Jan z Jackowa h. Ostoja (1447), i inni. Jacków był gniazdem rodowym Jackowskich h. Ostoja.

JANÓW

Wieś leży w województwie łódzkim, w powiecie bełchatowskim, w gminie Zelów. W 1859 r. Antoni Jan Bogusławski, były współwłaściciel majątku Korczew [patrz: Korczew], syn Antoniego Onufrego i Salomei z Bobowskich kupił od Zarzyckich i Frankowskich (właścicieli kolonialnych), na warunkach kontraktu kolonizacyjnego (forma wieczystej dzierżawy), trzy osady rolne we wsiach: Janów, Tosin i Janówek w obszarze blisko czterech włók ziemi uprawnej. Grunty te stanowiły część rozległego majątku ziemskiego Grabica należącego do hr. Gutakowskiego. Po śmierci Antoniego Bogusławskiego (1861 r.), dzierżawa przeszła w ręce jego żony Ludwiki z Kilińskich Bogusławskiej. W wyniku reform agrarnych z lat 1864-1866 osady rolne w Janowie, Tosinie i Janówku stały się własnością owdowiałej Ludwiki Bogusławskiej. W roku 1873, skutkiem umów rodzinnych, właścicielem wspomnianych osad rolnych został Józef Bogusławski (syn Antoniego i Ludwiki z Kilińskich), pisarz gminny, który sprzedał połowę ziemi Wilhelmowi Engelowi w zamian za dom murowany w Zelowie przy rynku (nr 1) wraz z placem i dodatkowo 1500 rb. Pieniądze te posłużyły na spłatę młodszego rodzeństwa: Marianny, Ignacego i Henryka Bogusławskich. W listopadzie 1874 r. Józef Bogusławski sprzedał pozostałą część gruntów starszemu bratu Leonowi. Po śmierci Leona Bogusławskiego (1910 r.) gospodarstwo przejął jego syn Jan Władysław zrodzony z Walerii Krąkowskiej. Do dziś w rękach rodziny pozostaje w Janowie ok. 20 hektarów ziemi uprawnej i lasu.

JANÓWEK

Osada będąca obecnie częścią Janowa [patrz: Janów].

JARYCHY (Jaryszki)

Dawniej folwark stanowiący część dóbr Włocin [patrz: Włocin].

KAMIENICA POLSKA

Miejscowość położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Kamienica Polska. W roku 1823, tamtejszy folwark zwany Klepaczka wraz z młynem, cegielnią, foluszem, olejarnią, farbiarnią i dworem po Sadowskich (dawnych właścicielach) wydzierżawił od Ślązaka Jana Bendy Pacyfik Bogusławski, syn Maksymiliana i Faustyny z Kiedrowskich, były rewizor Skarbu Narodowego Królestwa Polskiego. W Kamienicy Polskiej, u boku Pacyfika Bogusławskiego, ostatnie dni swego życia spędziła jego matka Faustyna. Zmarła tam w dniu 10 sierpnia 1823 r. Kilka miesięcy później Pacyfik Bogusławski wziął ślub w kościele w Koziegłowach z Józefą z Czapskich, córką Jana, burgrabiego ostrzeszowskiego. W Kamienicy Polskiej przyszedł na świat syn Bogusławskich – Konstanty Feliks, który przeżył tylko kilka miesięcy (zm. w kwietniu 1826 r.). Oprócz Konstantego, Bogusławscy mieli drugiego syna – Aleksandra, patrona przy Trybunale w Kaliszu, ożenionego z Ewą Wyrzykowską. Z różnych dokumentów wynika, że Pacyfik Bogusławski, w pewnym sensie, przewodził społeczności Kamienicy Polskiej w czasie swojego tam pobytu. Był bowiem wybierany na urząd wójta gminy i niejednokrotnie proszony przez tamtejszych mieszkańców (np. przez Gasprowiczów w 1826 r. i w 1830 r.) do pełnienia roli ojca chrzestnego ich dzieci. Bogusławscy przebywali tam jeszcze w 1832 r., kiedy Pacyfik Bogusławski sprzedawał Piotrowi Świerczyńskiemu z Częstochowy dział ziemi z lasem. Później Bogusławscy przeprowadzili się do Kalisza, gdzie Pacyfik Bogusławski pełnił funkcję kancelisty. Bogusławscy w Kamienicy Polskiej mieli liczną służbę, do której należeli: Maciej Psiuk, Karol Czech, Katarzyna Ławnik, Ewa Ryszewska i jej córka Elżbieta.

KASZEW

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Goszczanów. Z początkiem lat dwudziestych XIX w. dzierżawcą dóbr Kaszew był Wojciech Bogusławski, syn Maksymiliana i Faustyny z Kiedrowskich, mąż Michaliny Klary Franciszki z Przeuskich herbu Sulima.

KIJE

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. Dawniej osada należąca do majątku Włocin [patrz: Włocin].

KŁOSKI

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie wieruszowskim, w gminie Lututów. Obecnie nosi nazwę Kluski. Wedle inwentarza z 1782 r. wieś w tym czasie znajdowała się w posesji Ignacego Borowskiego, stolnikiewicza dobrzyńskiego. Od 2 czerwca 1783 roku posesorem Kłosek był Jakub Bogusławski, syn Katarzyny z Gorzyńskich i Andrzeja Bogusławskiego, komornika granicznego sieradzkiego. Bogusławski wziął te dobra w dzierżawę na 3 lata od Piotra Magnuskiego, komisarza wojew. kaliskiego, komornika ziemskiego wschowskiego (syna Jadwigi z Niemojowskich i Andrzeja Magnuskiego). W latach 1784-85 Bogusławski prowadził spory z dziedzicem Magnuskim dotyczące warunków dzierżawy.

KORCZEW

Zabudowania folwarczne w Korczewie

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie i gminie Bełchatów. Na przełomie XVIII i XIX w. Korczew stanowił część majątku Dobiecin, należącego do Otockich. W latach późniejszych, wynikiem działów rodzinnych, został wydzielony jako osobny folwark. W roku 1835 Walenty Otocki herbu Dołęga, właściciel Korczewa ożenił się z Petronellą Bogusławską, córką Antoniego Onufrego i Salomei z Bobowskich. W roku 1838 przyszedł na świat pierworodny państwa Otockich – Wenanty, niedługo potem Antoni i Anna. Po siedmiu latach pożycia małżeńskiego, Walenty Otocki zmarł. Stało się to w dniu 15 listopada 1843 r.,. Owdowiała Petronella z Bogusławskich Otocka wyszła ponownie za mąż za Leona Ambrożewicza. Dwa lata po śmierci Otockiego, w czerwcu 1845 roku, brat Petronelli – ks. Ignacy Bogusławski wszedł w posiadanie części majątku Korczew, przekazując pewną sumę swej siostrze na wykupienie owych części z rąk Ludwika Kaczkowskiego, dziedzica Bełchatowa. Trzy lata później, rankiem 28 stycznia 1846 r. Petronella z Bogusławskich 1v. Otocka 2v. Ambrożewiczowa, dziedziczka Korczewa, zmarła. Została pochowana w grobie rodzinnym Otockich na cmentarzu w Bogdanowie (grób ten zachował się do naszych czasów). Fakt ten postawił rodzinę przed koniecznością podjęcia pewnych decyzji dotyczących jej dzieci i majątku. Wolą rady familijnej ks. Ignacy Bogusławski został głównym opiekunem osieroconych: Anny, Antoniego i Wenantego Otockich, natomiast majątkiem zaopiekował się brat Antoni Jan Bogusławski, który wziął Korczew w dzierżawę a w roku 1855 odkupił od Józefa Turczynowicza za przeszło 1900 rubli części tych dóbr, które rok wcześniej Turczynowicz przejął od Otockich jako schedę po Józefie Kunegundzie Tekli Otockiej (córce Walentego Otockiego z pierwszego małżeństwa). Od tego momentu Korczew znalazł się w pełni pod nadzorem Bogusławskich. Ks. Ignacy i jego brat Antoni Bogusławscy posiadali przeszło 1/3 majątku, a pozostałe 2/3 trzymali w dzierżawie. W Korczewie przyszły na świat wszystkie dzieci Antoniego Bogusławskiego zrodzone z małżonki Ludwiki Kilińskiej – Leon Tomasz Adam (1850), Józef Teofil (1852), Aniela Salomea (1854), Marianna Zofia (1856), Ignacy Henryk (1858) i Henryk Stanisław (1859). Korczew niedługo był w rękach Bogusławskich, bowiem decyzją rady familijnej z roku 1858 bracia Antoni i ks. Ignacy Bogusławscy odstąpili posiadane części Korczewa swojemu siostrzeńcowi Wenantemu Otockiemu, który aby spłacić obu wujów zaciągnął pożyczkę w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim. Otocki w pamiętnym 1863 r. wziął udział w powstaniu. Ożenił się z Florentyną Kamocką h. Saryusz, z którą miał troje dzieci: Jadwigę, Zofię i Feliksa (Felicjana). Po jego śmierci Korczew przejął syn Feliks, któremu udało się skupić w swym ręku także Dobiecin i Zwierzchów (pow. piotrkowski). Feliks Otocki był prawnikiem ale też udzielał się w pracy społecznej. Był posłem do Dumy. Utworzył stowarzyszenie „Postęp”. Po jego śmierci majątek administrowany był przez zięcia Feliksa Ksyka (do września 1939 roku).

KOSTRZEWICE

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. Obecnie część wsi Smaszków [patrz: Smaszków]. W latach osiemdziesiątych XVIII w. dobra Kostrzewice były w rękach kilku rodzin szlacheckich. Kostrzewice – Olszewiznę oraz części w Kostrzewicach - Zalasach posiadali Bogusławscy, natomiast Kostrzewice – Jadamki, Maciszewice i inne części Zalasów posiadali: Baliccy, Wstowscy, Chociszewscy, Pawłowscy i Żeromscy. Po śmierci, w 1796 r., Franciszka Ksawerego Bogusławskiego, syna Andrzeja i Katarzyny z Gorzyńskich, dziedzica wspomnianych części w Kostrzewicach, dobra te przeszły w ręce jego dzieci: Julianny Konstancji, żony komornika ziemskiego wieluńskiego Józefa Kurcewskiego, Tekli Elżbiety, zamężnej za Michałem Mokrskim, szambelanem, Maksymiliana Edwarda i Ludwika Bartłomieja Bogusławskich oraz Józefa Byszewskiego, rotmistrza wojsk koronnych, wdowca po Krystynie Bogusławskiej, córce Franciszka.

ŁAGIEWNIKI

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie wieluńskim, w gminie Czarnożyły. Często zmieniała właścicieli (należała między innymi do: Mokrskich, Grodzieckich, Brodnickich, Michalskich, Chodakowskich, Korzenickich, Skorzewskich, Stokowskich i Ostrowskich). We wsi zachował się drewniany kościółek p.w. św. Jana Chrzciciela, wystawiony w 1623 r. Po śmierci dziedzica - Józefa Chodakowskiego części wsi odziedziczyła jego córka Marianna, żona Jakuba Bogusławskiego.

NIWA

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. Obecnie część wsi Kije Pęczek. Dawniej osada należąca do majątku Włocin [patrz: Włocin].

NOWA WIEŚ

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Brzeźnio. W latach 1808 – 1809 dzierżawcą w Nowej Wsi był Ignacy Bogusławski, syn Jakuba i Marianny z Chodakowskich. Majątek w XIX w. należał do Rembowskich h. Ślepowron. Był tam stary dwór wzniesiony u schyłku XVIII w. Jeden z bywających tam gości tak go opisał: „...był to obszerny, niski i stary dworek, do którego wiodła kraciasta altana ociemniona jedną dużą gałęzią dzikiego wina (...) Cała przyjemność majątku w Nowej Wsi to piękny liściasty ogród, jaki rozłożył się na znacznym obszarze dookoła domu”.

NIECHCICE

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie piotrkowskim, w gminie Rozprza. W roku 1810 dzierżawcą w Niechcicach był Walenty Bogusławski, syn Jakuba i Marianny z Chodakowskich.

NIEDŹWIADY

Wieś w woj. wielkopolskim, pow. kaliskim, gminie Żelazków. Niedźwiady wchodziły w skład dóbr ziemskich Pawłówek do 1878 r. [patrz: Pawłówek].

OCHLE

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie łaskim, w gminie Widawa. U schyłku XVIII w. majątek był w ręku Stanisława Chrzanowskiego h. Poraj, podwojewodziego piotrkowskiego. W połowie XIX w. właścicielem tych dóbr był Jan Nepomucen Bogusławski, syn Stanisława i Urszuli z Załuskowskich. W latach 80-tych XIX w. majątek był w posiadaniu Kozarskich.

PAWŁÓWEK

Wieś położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kaliskim, w gminie Blizanów. Dobra ziemskie Pawłówek (z osadą Niedźwiady) i Czajków wraz z dobrami Kokanin stanowiły jedną całość i jako majątek pojezuicki zostały nadane przywilejem Stanisława Augusta Króla Polskiego z dnia 6.10.1774 r. Stanisławowi Kwiatkowskiemu, który sprzedał je 14.4.1790 r. Józefowi Przeuskiemu herbu Sulima, gen. adjut. JKMci, miecznikowi kaliskiemu. Po śmierci Józefa Przeuskiego odziedziczył te dobra jego syn Franciszek Przeuski. Tytuł własności został ustalony w hipotece pruskiej z mocy rezygnacji z dnia 22.2.1791 r. i dekretu z dnia 8.7.1797 r. Po śmierci Franciszka Przeuskiego majątek odziedziczyły jego dwie córki, zrodzone z Ludwiki ze Starzeńskich herbu Lis: Joanna Załuskowska i Michalina Klara Franciszka Bogusławska, które dokonały podziału majątku aktem z dnia 28.7.1833 r. przed rejentem Białobrzeskim w Kaliszu. Dobra Kokanin wzięła Joanna Załuskowska a Pawłówek cz. 1, wraz z nowopowstałym folwarkiem Czajków i Niedźwiadami wzięła Michalina Bogusławska, małżonka Wojciecha Bogusławskiego, syna Maksymiliana i Faustyny z Kiedrowskich. Nowe właścicielki dóbr Pawłówek i Kokanin zobowiązały się spłacić na rzecz Funduszu Edukacyjnego sumę 20 tys. 24 rb. 12,5 kop. Nie było to jedyne obciążenie poojcowskiego majątku. Pozostałe długi sięgały niemal 50 tys. zł. pol. a do tego dochodziło obciążenie na sumę 140 tys. zł. pol., o którą toczył się proces z hr. Górowskimi. Mimo tych trudności Bogusławscy przez kolejne 22 lata gospodarowali w Pawłówku. W końcu jednak zdecydowali się sprzedać zadłużony majątek. Dobra kupił w roku 1855 Adam Węgierski za 251 tys. zł. pol. Do rąk Bogusławskich trafiło jednak zaledwie 65 tys. 252 zł. pol. w listach zastawnych Królestwa Polskiego, gdyż resztę pochłonęły długi. Po sprzedaży Pawłówka Michalina i Wojciech Bogusławscy zamieszkali w Chmielniku koło Kalisza. Z przekazów rodzinnych i aktów metrykalnych parafii w Kokaninie wiadomo, że Michalina i Wojciech Bogusławscy mieli kilkanaścioro córek – Karolinę, Józefę Eufrozynę, Zofię Katarzynę, Ludwikę Joannę, Marcjannę Ludwikę, Mariannę Eleonorę, Julię Nepomucenę, Paulinę Agnieszkę, Magdalenę Karolinę, Helenę i Marię oraz dwóch synów – Franciszka Jana Kapistrana i Władysława Wincentego.

PĘCZEK

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. Obecnie część wsi Kije Pęczek. Dawniej osada należąca do majątku Włocin [patrz: Włocin].

PIEGONISKO

Wieś położona jest w województwie wielkopolskim, w powiecie kaliskim, w gminie Brzeziny. W XIX w. wchodziła w skład majątku Stok [patrz: Stok Polski].

PORĘBY

Osada położona jest w województwie łódzkim, w pow. sieradzkim, w gminie Błaszki. W XIX w. wchodziła w skład majątku Stok [patrz: Stok Polski].

RAKOWICE

Wieś jest położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Wróblew. Dzierżawcą w Rakowicach, do czerwca 1822 r. (prawdopodobnie przez trzy lata) był Ignacy Bogusławski, syn Jakuba i Marianny z Chodakowskich.

RALEWICE

Wieś jest położona w województwie łódzkim, w powiecie poddębickim, w gminie Zadzim. Dzierżawcą Ralewic w latach 1814-1816 był Ignacy Bogusławski, syn Jakuba i Marianny z Chodakowskich. Umowę o dzierżawę tych dóbr zawarł Bogusławski z dziedzicem Ignacym Jabłkowskim w czerwcu 1814 roku. Potwierdzenie tej umowy złożyła w lipcu tego roku u notariusza w Szadku żona Jabłkowskiego - Karolina Filipina z hr. Schönaich-Carolath Jabłkowska. Umowa dzierżawna dotyczyła rozległych dóbr Ralewice wraz z wsiami do tych dóbr przynależnymi Holendrami, Grabiną i Skęcznem.

SĘDZIMIROWICE

Dwór w Sędzimirowicach

Wieś leży w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. W roku 1820 dzierżawcą w Sędzimirowicach był Stanisław Bogusławski, kapitan wojsk polskich, syn Faustyny z Kiedrowskich i Maksymiliana małżonków Bogusławskich. Wtenczas majątek był w rękach Kiedrowskich. W lutym tego roku Stanisław Bogusławski zawarł związek małżeński z Franciszką Orłowską, córką Andrzeja i Magdaleny z Kamieńskich. Zachował się w Sędzimirowicach parterowy dwór neoklasycystyczny z początku XIX w. z czterokolumnowym portykiem. Na szczycie portyku znajdowały się rzeźby - Tadeusza Kościuszki w otoczeniu postaci mitologicznych oraz figura Napoleona Bonapartego. Obecnie rzeźby z portyku składowane są w budynkach gospodarczych obok dworu.

SMASZKÓW

Dwór w Smaszkowie. Rys. R. Bogusławski

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. W II połowie XVIII w. dobra Smaszków były własnością Franciszka Ksawerego Bogusławskiego, chorążego wojsk koronnych, syna Andrzeja i Katarzyny z Gorzyńskich. Po śmierci chorążego majątek przeszedł, drogą spadku, na jego dzieci: Juliannę Konstancję, żonę komornika ziemskiego wieluńskiego Józefa Kurcewskiego, Teklę Elżbietę, żonę szambelana Michała Mokrskiego, Maksymiliana Edwarda i Ludwika Bartłomieja Bogusławskich oraz Józefa Byszewskiego, rotmistrza wojsk koronnych, wdowca po Krystynie Bogusławskiej, córce Franciszka. Na przełomie XVIII i XIX wieku właścicielami Smaszkowa byli Kurcewscy, od których dobra nabył Stanisław Suchorski.

Fragmenty opisu dworu Bogusławskich w Smaszkowie z 1784 roku. „Najprzód wchodząc z podwórza do dworu, który stoi pod południe widzieliśmy drzwi na dwóch zawiasach, hakach, z rękojeścią żelazną i klamką żelaznymi, zasuwką drewnianą z tarcic prostą robotą. Do sieni wszedłszy, w której podłogi nie masz tylko doły w ziemi powybijane, z której sieni po prawej ręce widzieliśmy drzwi na dwóch zawiasach, hakach, zamki i kurcatą żelaznemi, u których drzwi z prawej poodrywane i haczyk. Do izby pańskiej wszedłszy widzieliśmy po lewej ręce kominek, u którego kaptur zepsuty, piec z kafli białych w prążki modre, ten w przestawianiu reparacji potrzebuje. W tej izbie są okna trzy o dwóch kwaterach otwieranych na zawiasach z haczykami żelaznemi w tafelki, w których duże tafelki wybite, ramy zaś u tych okien a osobliwie u dwóch ode drzwi (...) popróchniałe. W tej izbie widzieliśmy kredens stary, u którego szpągi poodrywane u drzwiczek górnych, które na trzech zawiaskach francuskich, są u tych zamek zepsuty, szkło potłuczone, drzwiczki zaś u dolnego schowania na dwóch zawiasach z zamkiem i kluczem w tym kredensie puliczki (półeczki) do stawiania szkła się też spróchniały, popsuły. W tej izbie podłoga z tarcic miejscami powyprężana, miejscami pogniła. Z tej izby w rogu pieca są drzwi podwójne na czterech zawiasach hakach z zamkiem i zasuwką żelaznemi (...). Do tego pokoju wszedłszy po lewej ręce widzieliśmy piece z kafli białych, u którego koronka zepsuta i kominek, u którego kaptur mocno narysowany i niebezpieczny. Szafa przy drzwiach nowa w której drzwi na czterech zawiasach francuskich z zamkiem francuskim ze szufladami, nowa. W tym pokoju okna dwa o dwóch kwaterach otwieranych na zawiasach z haczykami żelaznemi, w tafelki, w ołów (oprawione), w których jedna kwatera zła w drewno (oprawiona), tylko w niej są tafelki nie wywiane. W tych pokojach znajdują się rzeczy te my widzieli jako to: obrazów 5 w ramach (…), stołków (z) poręczami 6, łóżka 2 złe, sita do sypania kasz i mąk 3 stare. Podłoga w tym jest z tarcic miejscami pobutwiała, i tam znajdujemy rzeczy, któreśmy widzieli i osobnym regestrem spisane inwentarskim jako to: w sieni znajduje się waza cenowa jedna, półmisków 5, przystawka 1, talerz 1, lichtarz cenowy (cynowy) 1 (…), farfurek 5, filiżanek para, karafka szklana, szklanica jedna kryształowa, kieliszek 1, kubków 2 prostych, nalewka, smoczek dzban 1, butlów szklanych 3, obrus 1 zły, dzbanek do piwa gliniany polewany żółty, rożen żelazny 1. Z tego pokoju przy kominku widzieliśmy drzwi na dwóch zawiasach, hakach, zamkiem i kurczatą żelaznemi. Do komory wszedłszy przystawionej, w której podłoga z tarcic stara powyprężana i posoba (sufit) stara. Z tej komory widzieliśmy drzwi na bindaż (ogródek ziołowy) na dwóch zawiasach, hakach, ze dwiema haczykami żelaznymi, stare. Wyszedłszy na bindaż widzieliśmy okiennic starych złych 5 na zawiasach i hakach żelaznych. Wyszedłszy z tych pokojów na powrót do sieni widzieliśmy po prawej ręce drzwi do izby czeladnej z tarcic na dwóch zawiasach, hakach z wrzeciądzem, skoblem, klamką, haczykiem żelaznemi. Do izby czeladnej wszedłszy widzieliśmy kominek i piec z gruntu złe, niebezpieczne, nowej potrzebujące reperacji. W tej izbie okna dwa z drewna w tafelki, w których 3 tafelki stłuczone, szafki 2 stare z tarcic do stawiania statków. W tej izbie podłogi nie masz tylko doły w ziemi pokopane. W tej izbie czeladnej drzwi do komory na dwóch zawiasach, hakach z wrzeciądzem, skoblem żelaznem. Do komory wszedłszy, w której podłogi nie masz (...). Z tej komory drzwi z tarcic na dwóch zawiasach, hakach żelaznych, zapora drewnianą. Nad temi drzwiami jest okienko małe. Z tej izby czeladnej dalej na prost idąc do sieni, w której widzieliśmy drzwi do kuchni z tarcic na dwóch zawiasach i hakach żelaznych. W tej kuchni komin miejscami porysowany poprawy dla niebezpieczeństwa ognia potrzebujący. Tymi wszedłszy do sieni po prawej ręce widzieliśmy schód na górę idący tarcicami obity, zamykany, którego drzwi na dwóch zawiasach, hakach z wrzeciądzem, skoblem, żelaznemi. Na górę wszedłszy widzieliśmy nad ziemią izbetkę, do której drzwi na zawiasach dwóch, hakach z wrzeciądzem, skoblem i haczykiem żelaznem, do którego wszedłszy widzieliśmy okno na podwórze jedno w szyby małe okrągłe w ołów (oprawione) dobre. W tej izdebce podłoga i posoba (sufit) z tarcic stawiane (w) węgły z drzewa rzniętego bez pieca i kominka. Kozły na tym dworze miejscami pobutwiałe dla zacieku gdyż znacznej jak nowej potrzebuje reperacji. Na okół zaś tego dworu idąc, chodząc widzieliśmy ściany miejscami pobutwiałe a osobliwie wchodząc do dwora słupy i przyciesie pogniłe i popróchniałe, znacznej potrzeby reperacji. Koło tego dworu bindaż (ogródek ziołowy) na okół nie skoszony nie ogrodzony.”

SOKOŁÓW

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Sieradz. W II połowie XVIII w. majątek był królewszczyzną w rękach Kazimierza Albina Lenartowicza, pułkownika wojsk koronnych, konfederata barskiego oraz powstańca kościuszkowskiego (był przywódcą wojskowym insurekcji woj. sieradzkiego). Po nim dobra te przejął jego syn Andrzej Lenartowicz. Do Lenartowiczów, w tamtym czasie, należały sąsiednie wsie – Budziczna i Dabrowa. Kontrakt o dzierżawę tego majątku, w dniu 26 maja 1816 roku, zawarł z Andrzejem Lenartowiczem Ignacy Bogusławski, syn Jakuba i Marianny z Chodakowskich. W wyniku tego kontraktu Bogusławski wniósł Lenartowiczowi kwotę 3 tys. zł. pol. na trzy lata (do dnia 13 czerwca 1819 roku), która została rok później zapisana na jego rzecz w hipotece dóbr Dąbrowa i Budziczna. Ignacy Bogusławski dzierżawił Sokołów dwukrotnie – ok. 1805 r. oraz w latach 1816-1819.

STELMACHY

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. Obecnie część wsi Kije Pęczek. Dawniej osada należąca do majątku Włocin [patrz: Włocin].

STOK POLSKI

Dwór w Stoku

Kapliczka w Stoku Polskim poświęcona dziedzicom tej wsi

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. W II połowie XVII w. Stok wraz z sąsiednimi Sobiesękami stanowił własność Rafała z Woli Wężykowej Wężyka herbu Wąż, miecznika dobrzyńskiego i starosty sieradzkiego a po nim jego syna Józefa. Ten, w roku 1729, wstąpił w związek małżeński z Katarzyną Gorzyńską, wdową po Andrzeju Bogusławskim, komorniku gr. sieradzkim, z którą miał syna Władysława. Z roku 1732 zachował się opis stockiego dworu, będącego w budowie, ukazujący w jak złym stanie on się wówczas znajdował – fragmenty: „... wjeżdżając do dwora ze wsi most z gruntu zły, zbudować nowy potrzeba stąd, że wielkie topielisko jest. (...) Dwór na kopcu, od lat kilku zaczęty i nie dokończony, wpół szkudłami pobity na góźdź żelazny, które goździe zupełnie do łat nie dochodzą i stąd szkudeł siła poopadało (...) Ten dwór jest bez podłóg i posowy, bez drzwi, bez pieców i kominów, bez okien i okiennic (...) Izby bardzo przyszczupłe, że i łóżko wygodnie stać nie może (...). Wystawy przed tym dworem nie masz tylko słupy wiązane stoją, bez kozłów i dachu, jako też schodów i podług nie dostaje”. Po Wężykach, kolejnym właścicielem Stoku był kasztelan rozpierski Kazimierz Rychłowski. Za jego rządów stan dworu niewiele się poprawił – fragmenty wizji wsi Stoku z r. 1757: „Wchodząc do dworu ze wsi wrota stoczyste z dęli (...) potrzebują poprawy. Idąc od wrót dwór na kopcu na koło kanałem obwiedziony, ale zalazłym i zarosłym. Poprzez ten kanał jest mostek, stary zły zgnieły. Dwór drewniany o czterech pokojach, sionkach dwóch i kuchence w środku, pod gontami. Ten dwór lub nie stary, jednak dla złego pobudowania (...) mocno pochylił się, przez co piece i kominy pogniótł”. Po śmierci kasztelana majątek przeszedł drogą spadku na jego synów: Franciszka i Antoniego. W końcu lat 70-tych dobra te przejął ostateczne Antoni Rychłowski a po nim jego synowie Kazimierz, Alojzy i Józef. W roku 1781 bracia Rychłowscy sprzedali Stok swojemu bratu stryjecznemu Ignacemu Rychłowskiemu, który po trzech latach zbył majątek stolnikowi smoleńskiemu Marcinowi Wągrowskiemu herbu Belina. Stolnik smoleński gospodarował dobrami stockimi przeszło dwadzieścia lat. Po II rozbiorze Polski Wągrowski osadził w swych dobrach kolonistów niemieckich, zakładając tzw. Hollendry Marcinowskie, Hollendry Sobiesęckie. Wągrowski zmarł bezpotomnie w 1802 r. pozostawiając po sobie wdowę Mariannę z Zakrzewskich, od której w roku 1812 dzierżawił Stok Walenty Bogusławski, syn Jakuba i Marianny z Chodakowskich. Po Walentym dzierżawę przejął jego brat Ignacy Bogusławski. Po śmierci wdowy dobra te przeszły na bratanków stolnika – Stanisława i Marcina Andrzeja Wągrowskich. W wyniku regulacji hipoteki w 1821 r. jedynym właścicielem dóbr Stok stał się Marcin Wągrowski, a po jego śmierci w dniu 29 września 1827 r. – żona Franciszka z Rudnickich Wągrowska. Po śmierci Franciszki z Rudnickich przejął Stok jej drugi mąż Stanisław Bogusławski, kapitan wojsk polskich, syn Maksymiliana i Faustyny z Kiedrowskich. Franciszka Rudnicka była trzecią żoną Stanisława Bogusławskiego po Urszuli Załuskowskiej i Franciszce Orłowskiej. Owdowiały trzykrotnie Bogusławski wstąpił w związek małżeński po raz czwarty z Marią Miniszewską, z którą miał córki: Marię, Stanisławę Konstancję, Walerię Leokadię i Marię Agatę oraz syna Józefa Wojciecha. Oprócz wyżej wymienionych dzieci Stanisław Bogusławski miał trzech synów: Konrada, asesora Sądu Policji Poprawczej, Jana Nepomucena i Makarego oraz córkę Zuzannę Ziembińską. Ostatnie lata swego życia spędził w Piegonisku, osadzie należącej do majętności stockich, gdzie zmarł (22.08.1859 r.). W rękach rodziny Bogusławskich dobra stockie pozostawały do 1874 r., kiedy to Jan Niepomucen Bogusławski sprzedał je małżonkom Oppenheym. Kolejnymi właścicielami Stoku bili Nieszkowscy, następnie Meierowie i ponownie Wągrowsy. Obecnie resztówka podworska wraz ze stawami jest własnością Pani Marii z Wągrowskich Myszkowskiej, wnuczki dawnych właścicieli, która prowadzi tam gospodarstwo agroturystyczne.

STRYJE PASKOWE

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie łaskim, w gminie Łask. Z początkiem XVII w. dziedziczyli w Stryjach Paskowych małżonkowie – Małgorzata z Piorunowskich i Marcin Bogusławski, syn Jana i Heleny z Wolskich. 26 czerwca 1602 Marcin Bogusławski zobowiązał się wobec Anny, wdowy po zmarłym Janie Ciemińskim, że przed dniem 11 listopada 1602 stawi do akt grodzkich sieradzkich matkę, Helenę z Wolskich, wdowę po niegdyś Janie Bogusławskim dla aprobaty cesji dóbr w Stryjach Paskowych na rzecz Mikołaja Łaskawskiego. Tego dnia Bogusławski zobowiązał się również wobec Wojciecha Piorunowskiego, że zabezpieczy jego siostrze, a swojej żonie, Małgorzacie 400 zł posagu i 400 zł przywianku na połowie wszystkich posiadanych dóbr. Cztery lata później Łaskawski odsprzedał nabyte od Bogusławskich części w Stryjach Paskowych Katarzynie z Bratkowskich, żonie Andrzeja Pruszkowskiego.

SULISŁAWICE

Dwór w Sulisławicach. Rys. R. Bogusławski

Dwór po Węgierskich w Sulisławicach.

Dzielnica Kalisza, dawniej wieś. Włączona w granice administracyjne miasta w 2000 r. Sulisławice, na przestrzeni wieków, często przechodziły z rąk do rąk. Władali nimi między innymi: Gaccy, Oszczeklińscy, Poniatowscy, Gajewscy, Sulisławscy, Dzierżanowscy, Rudniccy, Domiechowscy, Biskupscy, Linowscy, Gorzyńscy, Bogusławscy, Węgierscy, Biernaccy i Łączyńscy. W roku 1687, Stanisław Linowski herbu Pomian kupił Sulisławice i Gaj od Aleksandra Biskupskiego za 34 000 zł. pol. Po śmierci Linowskiego dobra te odziedziczył jego syn Jan Franciszek Linowski zrodzony z Urszuli Lipskiej, pisarz grodzki koniński. W roku 1700 od Jana Linowskiego nabył Sulisławice i Gaj Mikołaj Gorzyński, syn Zygmunta i Krystyny z Przyborowskich za 43 000 zł. pol. Gorzyński przejął dobra niemal w całkowitej ruinie o czym świadczy opis dworu z 1700 r. – fragment: „...dwór ratunku wielkiego potrzebuje, tak z wierzchu, jako i wewnątrz. Izba w nim jedna wielka, w niej okna złe i piec, posadzka z gliny. (...) Piekarnia także zrujnowana, pieca ani okien w izbie nie masz, komin zły, kumora zła, posowy nie masz”. W ciągu 4 lat Mikołaj Gorzyński doprowadził majątek do kwitnącego stanu. W 1704 r. w dobrach sulisławickich było 7 kmieci, 7 chałupników, rataj, owczarz, młynarz i karczmarz, którzy łącznie użytkowali 34 woły i 12 koni dworskich. Jednocześnie w samym folwarku hodowano 400 owiec, bydła rogatego przeszło 40 szt., świń blisko 20, drobiu 45 szt. Ponadto Gorzyński założył 2 sady, pasiekę na 12 uli, staw, wyremontował dwór i budynki gospodarcze w tym browar. Po śmierci Gorzyńskiego, w 1708 r., dziedziczką Sulisławic i Gaju była jego jedyna córka Katarzyna zrodzona z żony Teresy Linowskiej, (córki wspomnianych wyżej Stanisława i Urszuli Lipskiej). Majątek w tym czasie był już w opłakanym stanie, zapewne za sprawą rządów dzierżawców jak i efektów toczącej się wojny północnej. Z wizji przeprowadzonej 12 listopada 1708 r. dowiadujemy się, iż „Dwór, na którym dach wszystek zły, z grontu pobicia potrzebujący; (...) posowy na komorze i nad sienią nie masz. Okna złe, drugie gliną pozalepiane. (...) Na wsi chałup 15; cztery, w których ludzie mieszkają, 11 już pustych”. W roku 1712 Katarzyna Gorzyńska, dziedziczka Sulisławic, wstąpiła w związek małżeński z Andrzejem Bogusławskim, wówczas regentem gr. sieradzkim. W 1723 r. Bogusławscy sprzedali Sulisławice Michałowi Węgierskiemu za 12 000 zł. pol. Pieniądze te posłużyły Bogusławskim na wykupienie majątku Włocin w pow. sieradzkim z rąk Michała Malskiego w 1723 r. [patrz: Włocin]. Węgierscy władali Sulisławicami do końca XVIII w. Kolejnymi właścicielami byli Biernaccy. W Sulisławicach zachował się przepiękny, murowany dwór wraz z parkiem, wzniesiony przez Węgierskich w II połowie XVIII w. Dwór ten w dobie PRL został kompletnie zdewastowany. Na szczęście obecny właściciel planuje gruntowny remont budowli.

SZADÓW PAŃSKI

Wieś położona w województwie wielkopolskim, w powiecie tureckim, w gminie Turek. W latach 1825-27 dzierżawcą majątku Szadowa Pańskiego był Stanisław Bogusławski, syn Maksymiliana i Faustyny z Kiedrowskich, kapitan byłych wojsk polskich. W roku 1825 mieszkała tam wraz z nim jego siostra, panna Joanna Bogusławska.

ŚWIERCZYŃSKO

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie piotrkowskim, w gminie Rozprza. Dobra te niegdyś należały do wielu rodów szlacheckich m.in. do: Glińskich, Bełchackich, Grochowalskich, Bierzyńskich, Jurzyńskich i Kobierzyckich. W roku 1791 Maksymilian Chodakowski herbu Dołęga, pułkownik wojsk koronnych, nabył od szambelana Adama Kobierzyckiego majątek Świerczyńsko wraz z częścią wsi Gieski. Tam pułkownik Chodakowski wraz z żoną Zuzanną Kicińską h. Rogala i synem Józefem mieszkali przez sześć lat by w czerwcu 1797 r. sprzedać majątek poprzedniemu właścicielowi za 14 tys. 333 talary. Kilka lat później, w czerwcu 1803 roku, brat nieżyjącego wówczas pułkownika Maksymiliana Chodakowskiego – Piotr Chodakowski, podstarosta ostrzeszwski odkupił od Kobierzyckiego Świerczyńsko. Wówczas pod opieką podstarosty pozostawał jego bratanek – nieletni Józef Chodakowski. Z uwagi na to, że Józef Chodakowski miał zapisaną na Świerczyńsku sumę 75 000 zł. pol. był współwłaścicielem tych dóbr. Po bezpotomnej śmierci Józefa 1/3 spadłego po nim majątku odziedziczyli jego krewni – siostra i bracia cioteczni: Anna , Ignacy, Walenty i Antoni Onufry Bogusławscy, córka i synowie Marianny z Chodakowskich i Jakuba Bogusławskiego. Bogusławscy jednak nie mogli dojść do porozumienia w kwestiach spadkowych z wujem Piotrem Chodakowskim czego efektem był kilkuletni proces zakończony kompromisem zawartym w Sądzie Pojednawczym Piotrkowskim w dniu 8 listopada 1808 r. W wyniku ugody Bogusławscy otrzymali od Chodakowskiego 13 000 zł. pol. i ustąpili z należnej im części majątku Świerczyńsko.

TĄDÓW GÓRNY

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Warta nad zbiornikiem Jeziorsko. W II połowie XVII w. dobra Tądów były w posiadaniu Pstrokońskich herbu Budzisz i Nieradzkich herbu Korab. W Sieradzu, dnia 29 sierpnia 1671 r., Marcin Bogusławski, syn Marcina dziedzica Wrzeszczewic i Katarzyny z Rościerskich wraz z żoną Marianną z Rosowskich herbu Korab oraz Wojciech Nieradzki i jego żona Zofia z Szyszeckich właściciele Tądowa Górnego zawarli kontrakt w sprawie 3-letniej dzierżawy tych dóbr. Pomysłodawcą objęcia tej dzierżawy przez Bogusławskich był najprawdopodobniej Samuel Pstrokoński, wuj i opiekun Marianny z Rosowskich Bogusławskiej, córki Filipa i Anny z Pstrokońskich. Po wypełnieniu się kontraktu dzierżawnego Marianna i Marcin Bogusławscy powrócili do Wrzeszczewic, przejmując ojcowiznę [patrz: Wrzeszczewice].

TOSIN

Wieś będąca obecnie częścią Janowa [patrz: Janów].

WIECHUCICE

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Sieradz. 10 sierpnia 1826 roku Wojciech Bogusławski, syn Maksymiliana i Faustyny z Kiedrowskich zawarł kontrakt na trzyletnią dzierżawę dóbr Wiechucice z dziedzicem Janem Bielskim. Z niewiadomych przyczyn dzierżawa została przerwana po roku. Bogusławski, ustępując z posesji, zobowiązał się zasiać tatarkę na gruncie położonym za stajnią, nad drogą na Burzenin, natomiast Jan Bielski zobowiązał się oddać Wojciechowi Bogusławskiemu pożyczoną w wyniku kontraktu dzierżawnego sumę 2000 zł. pol. w dniu 24 czerwca 1827 r. oraz sumę 1500 zł. pol. za nadwyżki w zasiewach.

WILKOWICE

Dwór w Wilkowicach - dziedzictwo Tadeusza Bogusławskiego

Wieś leży w woj. łódzkim, w pow. poddębickim, w gminie Wartkowice, w sołectwie i parafii Tur. Wilkowice w II połowie XVIII w. były w rękach Antoniego Dzieżbickiego, podstolego inowłodzkiego. U schyłku XIX w. majątek należał do księdza Feliksa Sulimierskiego, syna płk. Sulimierskiego. Później zapisany został w spadku Annie Lochman (ur. w 1876 r.), córce Bronisławy Mazowieckiej i Józefa Lochmana. Anna była wnuczką po mieczu Józefa Lochmana i Sieroszewskiej , a po kądzieli wnuczką Chlebowskiej 1v. Mazowieckiej 2 v. pułkownikowej Sulimierskiej. W kwietniu 1893 r. wyszła za mąż za Stanisława Bogusławskiego (ur. w 1864 r.), syna Władysława Wincentego i Józefy ze Skotnickich. Bogusławski od najmłodszych lat interesował się rolnictwem i hodowlą. Praktykował w różnych majątkach m. in.: w Suchej – majątku Śliwińskich, w Nowej Wsi (koło Poddębic) – majątku Skrzyńskich, administrował dobrami Tobolice. Stanisław Bogusławski był aktywnym działaczem organizacji rolniczych i samorządowych. Był założycielem „Wzorowej Wsi” z mleczarnią spółdzielczą, bankiem ludowym i spółdzielczym sklepem. Na zabezpieczenie działalności społecznikowskiej podpisał weksle, czego skutkiem, w dobie kryzysu, było zajęcie hipoteki Wilkowic. Spłaty długów dokonał syn – Tadeusz Bogusławski gospodarujący po nim w Wilkowicach. Stanisław Bogusławski zmarł w 1936 r. i pochowany został na cmentarzu w Turze koło Wilkowic. Anna z Lochmanów Bogusławska zmarła siedemnaście lat później – w 1953 r. i spoczęła u boku męża w grobie rodzinnym. Owocem związku małżeńskiego Anny z Lochmanów i Stanisława Bogusławskiego było ośmioro dzieci: Maria Zawadzka, Zofia Pieńkowska, Halina Kwiatkowska, Stefan, Jan, Władysław, Wojciech i Tadeusz Bogusławscy. Dziś Wilkowice stanowią ruinę po rządach spółdzielni produkcyjnej, działającej w okresie PRL. Naszemu pokoleniu pozostaje jedynie liczyć na bezcenną pamięć naszych rodziców i dziadków. Wiesław Bogusławski, syn Tadeusza opisał w swych wspomnieniach z dzieciństwa dworek w Wilkowicach. Warto tu przytoczyć kilka fragmentów tego opisu: „...goście przyjeżdżali zawsze podjazdem przez bramę ogrodową przed ganek frontowy, który na okoliczność ważnych uroczystości rodzinnych był przystrajany girlandami, i na którym gospodarze oczekiwali gości. Podjechaliśmy więc przed dwór, (...) którego wyróżnikiem były dwa ganki (...) oraz trójkątne gzymsy nad drzwiami i oknami (...). Wnętrze budynku było też proste (...). Wejście główne od ogrodu wprowadzało do rozległego przedpokoju z którego drzwi prowadziły bezpośrednio do salonu i dalej do pokoju Babci, jedynych pomieszczeń wyposażonych w ładne posadzki dębowe. W salonie wielki fortepian (...) nieduży stół fornirowany z giętymi nogami, stoliki składane do kart, kanapa i fotele (...). Drugie drzwi z przedpokoju prowadziły do pokoju jadalnego z ciemnymi tapetami w duże granatowo fioletowe liście ze złoconymi ozdobami. Na ścianach nie było portretów rodzinnych, (...) tylko duży bijący zegar ścienny z wahadłem, jelenie rogi i wypchane bażanty. Po środku duży chyba 24 osobowy stół dębowy z nogami na mosiężnych kołach, a w rogu olbrzymi kredens pełen ładnej zastawy stołowej, wśród której w mojej pamięci wyróżniają się srebrne koziołki pod sztućce. Elementem charakterystycznym jadalni był piec z wkomponowanym podgrzewanym siedziskiem (...).. Z jadalni wchodziło się do pokoju naszych Rodziców, centrum ciepła, radości i miłości. (...). Z korytarza (...) było wejście do kuchni w piwnicy, oraz schody na górę do naszego pokoju dziecinnego, do pokoju gościnnego i na obszerne strychy (...). Przy wejściu z ganku podwórzowego po prawej stronie była kancelaria (...). Między kancelarią a przedpokojem był gabinet gospodarza domu, w którym załatwiane były majątkowe transakcje handlowe”.

WITÓW

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Burzenin. W latach dwudziestych XVIII w. dzierżawiona była przez Stanisława Bogusławskiego, syna Marcina i Anny (Marianny) z Rosowskich h. Korab.

WŁOCIN

Stawy podworskie we Włocinie

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. Dobra Włocin wraz z sąsiednim Grzymaczewem od wieków stanowiły jeden organizm gospodarczy. W XV w. owe majątki należały do Piotra Zajączka z Wrzący herbu Świnka a po nim do jego synów: Jakuba, Mikołaja, Jana i Łukasza. W drugiej połowie XVI w. dobra te należały do Oporowskich, Russockich, następnie Suchorzewskich, Borzysławskich i Malskich. W sierpniu 1696 r. Michał Malski, syn Sebastiana i Anny z Komorowskich zastawił Bogusławskim swoje dobra dziedziczne – wieś Włocin i część w Grzymaczewie w następującej proporcji: Marcinowi Bogusławskiemu za 1583 zł. pol., jego synowi Andrzejowi za 500 zł. pol., dwóm pozostałym synom, Stefanowi i Stanisławowi za 5 tys. zł. pol. i córce Mariannie, żonie Szymona Zabłockiego za 500 zł. pol. Od tego momentu Bogusławscy zadomowili się we Włocinie na przeszło sto lat. Czas upływał a Malski wciąż zadłużał własne dobra. Wreszcie, w roku 1723, „...jegomość pan Malski, dziedzic, mając na pomienionych dobrach różne ciężary, a nie mając onych sposobu uspokojenia” sprzedał Włocin, części Grzymaczewa, folwark Jaryszkowski, Chudobę, Stelmachy, Niwę, Pęczek i Kije wraz z „dworem w Włocinie, budynkami dworskiemi, owczarnią, stodołami, spichlerzami, ogrodami, łąkami, sadami, polami, (...) borami, (...) młynem i młynarzem, Chudoba nazwanym, karczmami, poddanymi obojej płci (...) i ich sprzężajami, robocizną, (...), zasiewami oboimi, (...) i przynależytościami w całej okolicy zostającymi” Andrzejowi Bogusławskiemu, komornikowi granicznemu sieradzkiemu, synowi Marcina i Marianny z Rosowskich za 20 tys. zł. pol. W tym czasie Andrzej Bogusławski był już żonaty z Katarzyną Gorzyńską, dziedziczką Sulisławic [patrz: Sulisławice], córką Mikołaja i Teresy z Linowskich. Po śmierci Andrzeja Bogusławskiego (lipiec 1729 r.), dziedzicami majątku zostały jego dzieci: Barbara, Elżbieta, żona Teodora Rembiewskiego, Franciszek Ksawery, Ignacy, ksiądz kanonik i Jakub, mąż Marianny z Chodakowskich h. Dołęga. Ostatecznie, w II połowie XVIII w. ojcowiznę skupił w swym ręku najstarszy z synów Andrzeja i Gorzyńskiej – Franciszek Ksawery Bogusławski, chorąży wojsk koronnych, asesor sejmiku sieradzkiego w 1761 r. Oprócz dóbr dziedzicznych, wszedł w posiadanie majątku Smaszków [patrz: Smaszków] i części w Kostrzewicach [patrz: Kostrzewice]. Franciszek Bogusławski wstępował w związki małżeńskie dwukrotnie – wpierw z Anną z Jankowskich, córką Jana i Barbary z Cywińskich, powtórnie z Anną z Pruszkowskich, córką Józefa i Marianny z Wolickich. Po śmierci Franciszka, w dniu 9 lutego 1796 roku, cały majątek spadł na jego dzieci: Juliannę Konstancję, żonę komornika ziemskiego wieluńskiego Józefa Kurcewskiego, Teklę Elżbietę, żonę szambelana Michała Mokrskiego, Maksymiliana Edwarda i Ludwika Bartłomieja Bogusławskich oraz Józefa Byszewskiego, rotmistrza wojsk koronnych, wdowca po Krystynie Bogusławskiej (córce Franciszka). W wyniku porozumień rodzinnych Włocin przejął Ludwik Bogusławski, który w latach 1801-1803 zaciągał pożyczki pod hipotekę rodzinnego majątku m. in. u Salomona Nathana, bankiera berlińskiego. Część długów zdołał spłacić, lecz u schyłku pierwszej dekady XIX w. zmarł, pozostawiając rodzinie Włocin i długi. Po Ludwiku we Włocinie gospodarowali przez pewien czas (około 1809 r.) małżonkowie – Salomea z Bobowskich i Antoni Onufry Bogusławski, syn Jakuba i Marianny Chodakowskiej. Nastepnie majątek przeszedł w ręce Maksymiliana Bogusławskiego, po którego śmierci stał się własnością jego dzieci, zrodzonych z Faustyny Kiedrowskiej herbu Sas – Antoniny (przyszłej żony prezydenta Kalisza Jana Opielińskiego), Joanny, Stanisława, Pacyfika i Wojciecha Bogusławskich. W roku 1817 Stanisław Bogusławski, kapitan wojsk polskich, w imieniu swoim i rodzeństwa sprzedał ojcowiznę Alojzemu Niemojewskiemu za 143 000 zł. pol. Majątek ponownie wrócił w ręce Bogusławskich za sprawą Jana Nepomucena Bogusławskiego, syna Stanisława, który kupił Włocin na publicznej licytacji w 1860 r. w Kaliszu, lecz w osiem lat później został wywłaszczony na rzecz Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. We Włocinie jeszcze dziś możemy oglądać pozostałości po dawnym założeniu dworskim w postaci stawów, sadzawek i nasypów ziemnych.

WOJSŁAWICE

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie zduńskowolskim, w gminie Zduńska Wola. W połowie XV w. miejscowość stanowiła własność królewską, dzierżawioną przez Koniecpolskich. Nastepnie Wojsławice trafiły w ręce Wężyków z Woli Wężykowej herbu Wąż, którzy zbudowali tam zamek z cegły na wyspie (połowa XVI w.). Resztki murów i ceglany gruz tej budowli zachowały się do dzisiejszych czasów. W początkach XVIII w., w posiadaniu dóbr wojsławickich był Andrzej Bogusławski, syn Marcina i Marianny z Rosowskich, regent grodzki i komornik graniczny sieradzki. W roku 1721 Bogusławski, jako były posiadacz Wojsławic, procesował się z Mikołajem Przerębskim, aktualnym dziedzicem, synem zmarłego Stanisława Przerębskiego, chorążego mniejszego sieradzkiego o „...wydanie, pracowitych Tomasza, kmiecia i Marianny, małżonki oraz Adama, ka[r]czmarza, zagrodnika razem z dziećmi ich, Kurków, również Marcina Matusiaka, kmiecia i brata oraz jego siostry, Franciszka Kowala razem z żoną, Grzegorza Koperka tak samo z żoną, Piotra i Jakuba Szewców razem z żonami i dziećmi tych zagrodników i kmieci”. W tym czasie obok Mikołaja Przerębskiego części na Wojsławicach dziedziczyli Rzepeccy i Olszewscy oraz siostra Przerębskiego – Katarzyna, żona Aleksandra Psarskiego, stolnika chełmińskiego. Z roku 1724 pochodzi wizja części Wojsławic, w której czytamy m. in.: „Primarius dwór w którym niemasz nic y okien w iedney izbie, sad wedle rezydencyi Jegomości Pana Olszewskiego, stawy trzy zkopcem ale puste...”. W II połowie XVIII w. majątek był w rękach Ignacego Cieleckiego herbu Zaremba, a od połowy XIX wieku do końca II wojny światowej znajdował się we władaniu Siemiątkowskich herbu Jastrzębiec. Po Siemiątkowskich zachował się tam eklektyczny pałac wraz z parkiem. Można w Wojsławicach oglądać także neoklasycystyczny dwór z I połowy XIX w.

WRZESZCZEWICE

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie łaskim, w gminie Łask. Wrzeszczewice w II połowie XVI w. należały do Rzepiszewskich herbu Dołęga, później do Marszewskich herbu Rogala. W roku 1630, Hieronim Marszewski, syn Tomasza, sprzedał Wrzeszczewice Maciejowi Wężykowi Widawskiemu h. Wąż. Jedna z córek Hieronima Marszewskiego – Katarzyna wyszła za mąż za Marcina Bogusławskiego, syna Wojciecha. W II połowie XVII w. właścicielami dóbr Wrzeszczewice byli Bogusławscy h. Ostoja. W tym czasie majątek należał do Marcina Bogusławskiego męża Katarzyny z Rościerskich herbu Dołęga. Katarzyna i Marcin Bogusławscy mieli czterech synów: Jana , (ur. w 1654 r. we Wrzeszczewicach), Alberta, (ur. w 1657 r. we Wrzeszczewicach), Stanisława, księdza kanonika włocławskiego łaskiego i przemyskiego oraz Marcina, któremu przekazali majątek w dniu 16 czerwca 1671 r. Młody dziedzic Wrzeszczewic w sierpniu tego roku zastawił rodzicom za 10 tys. zł. pol. przekazane sobie uprzednio dobra i wziął od Nieradzkich w trzyletnią dzierżawę Tądów Górny [patrz: Tądów Górny]. W lipcu 1675 r. zwrócił pożyczone pieniądze i przejął Wrzeszczewice. Ojcowizną gospodarował do 1696 r., kiedy to sprzedał majątek Samuelowi Głębockiemu herbu Doliwa, wojskiemu brzeskiemu. Jeszcze tego roku wziął w zastaw za 7583 zł. pol. majątek Włocin [patrz: Włocin] i części w Grzymaczewie od Michała Malskiego herbu Nałęcz. Zmarł ok. 1710 r. Z żony swej Marianny Rosowskiej herbu Korab, córki Filipa i Anny z Budzisz-Pstrokońskich miał czworo dzieci: Mariannę, zamężną za Szymonem Zabłockim, Stefana, Stanisława i Andrzeja, instygatora Trybunału Koronnego, regenta grodzkiego i komornika granicznego sieradzkiego. W II połowie XVIII w. Wrzeszczewice przeszły w ręce Walewskich poprzez małżeństwo Marianny Głębockiej z Józefem Walewskim, kasztelanem łęczyckim. Ostatnimi właścicielami tych dóbr byli Kłosowscy. Jeszcze w 1970 r. stał tam dwór po Kłosowskich lecz został rozebrany. Zachowały się natomiast resztki dawnego parku w postaci starych drzew i ozdobnych krzewów.

ZALESIE

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie poddębickim, w gminie Zadzim. W XVI w. własność Zaleskich herbu Dołęga. W II połowie XVIII w. Dobra Zalesie wraz z sasiednimi wsiami – Wolą, Zadzimiem, Otokiem i Adamkami były w rękach Kazimierza Dąmbskiego herbu Godziemba, wojewody sieradzkiego. Po śmierci wojewody majątkiem podzielili się w 1787 r. jego synowie: Jan Nepomucen, Jan Chrzciciel, Ludwik i Karol Dąmbscy. W roku 1817, dzierżawcą w Zalesiu był Stanisław Bogusławski, syn Maksymiliana i Faustyny z Kiedrowskich, kapitan wojsk polskich. Ostatnimi właścicielami Zalesia byli Łączyńscy.

ZAWADKI

Obecnie miejscowość stanowi część wsi Próchna położonej w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Wróblew. 11 września 1828 roku Mikołaj Kiedrowski herbu Sas, syn Antoniego i Apolonii z Kaczkowskich sprzedał swoje dziedziczne dobra Zawadki siostrzeńcowi, Stanisławowi Bogusławskiemu, kapitanowi wojsk polskich, synowi Maksymiliana i Faustyny z Kiedrowskich za 33 tys. zł. pol. Bogusławski był krótko właścicielem Zawadek, gdyż niespełna rok później transakcję kupna i sprzedaży tych dóbr zakwestionowali – Prakseda z Chorchowskich i Dominik małżonkowie Kosiccy ze względu na dług Kiedrowskiego (14 tys. zł. pol.) względem nich. W wyniku toczącego się procesu w tej sprawie strony doszły do ugody, w myśl której Kosiccy przejęli Zawadki zobowiązując się do spłaty zadłużenia m. in. u Julii z hr. Brandeburgów, zamężnej księżnej de Anhalt-Coethen oraz wypłacenia Bogusławskiemu należnych mu pieniędzy.

ZAWADY

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki. W latach 20-tych XIX w. Zawady były własnością Wincentego Wolickiego i jego małżonki Anny z Myszkowskich. Dnia 27 czerwca 1822 roku Ignacy Bogusławski, syn Jakuba i Marianny z Chodakowskich podpisał kontrakt z Wolickimi na roczną dzierżawę tego majątku. Bogusławski gospodarował tymi dobrami zaledwie siedem tygodni gdyż zmarł po długiej chorobie w wieku 53 lat. Stało się to w dniu 20 sierpnia 1822 roku, we dworze w Zawadach, w którym mieszkał. Nie pozostawił po sobie potomstwa lecz nie żył samotnie. Jego małżonką była Wiktoria z Morawskich herbu Korab, córka Władysława i Joanny z Łempickich. Bliskie stosunki rodzinno-towarzyskie utrzymywał z Bogusławskimi bratanek Wiktorii – Teofil Morawski, członek Rządu Narodowego w czasie powstania listopadowego. Jego własnoręczny podpis, jako świadka, widnieje na akcie zgonu Ignacego Bogusławskiego.

ZAWADY

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie łaskim, w gminie Widawa. W latach 80-tych XVIII w. majątek był w posiadaniu biskupa łuckiego. W połowie XIX w. posesorem tych dóbr był Jan Nepomucen Bogusławski, syn Stanisława i Urszuli z Załuskowskich. Bogusławscy dzierżyli te dobra jeszcze w 1881 r.

ŻELISŁAW

Wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, w gminie Błaszki, w odległości ok. 2 km od Błaszek, nad rzeczką Cienią. W maju 1749 roku Tomasz Błeszyński, podkomorzy sieradzki, kupił od Bartochowskich majątek Żelisław wraz z wsiami: Wójcice, Janowice, Sarny i Zaborów. Po śmierci podkomorzego w 1806 r. dobra te przeszły w ręce jego syna Ignacego Kajetana. Na początku XIX w. w Żelisławiu mieszkał wraz z rodziną Antoni Onufry Bogusławski, syn Jakuba i Marianny z Chodakowskich, zapewne jako dzierżawca części tego majątku. Ożeniony był z Salomeą z Bobowskich, córką Franciszka i Marianny z Bielskich. Salomea i Antoni Bogusławscy mieli syna Jana, który zmarł w Żelisławiu w dniu 12 lipca 1806 r. Tam, rok później, 5 lipca przyszedł na świat ich drugi syn – Ignacy Napoleon Bogusławski, którego do chrztu trzymali Apolonia z Grodzickich i Ignacy Kajetan małżonkowie Błeszyńscy, dziedzice Żelisławia. Ignacy Napoleon Bogusławski w latach 1835-1882 był proboszczem parafii w Mierzynie, gdzie wspomagał powstańców styczniowych z okolic Rozprzy, o czym do dziś krążą opowieści wśród miejscowych. W listopadzie 1808 roku Bogusławscy nie mieszkali już w Żelisławiu. Przebywali wówczas w rodzinnym Włocinie [patrz: Włocin].

Bibliografia

---

• R. Bogusławski, Dobra ziemskie Ścibor-Bogusławskich w Ziemi Sieradzkiej XV - XX w., Na Sieradzkich Szlakach, 4/2007.