Konstanty Iłowiecki
Postać opata Lądu Konstantego Iłowieckiego nie jest, jak dotąd, w pełni opracowana biograficznie. Jedynie Encyklopedia Katolicka zamieszcza jego bardzo schematyczny biogram1. W niniejszym opracowaniu chciałbym przybliżyć jego osobę oraz zaprezentować dwie żeliwne tablice upamiętniające Iłowieckiego,zachowane w klasztorze dawnego opactwa Najświętszej Maryi Panny i św.Mikołaja w Lądzie.
1. Opat Iłowiecki
Konstanty Iłowiecki, herbu Ostoja, pochodził z wielkopolskiego rodu Iłowieckich,dziedziców dóbr Iłowca (ob. Iłówiec k. Śremu) i Wolsztyna2. Urodził się 17 marca 1709 r. w Iłowcu, rodzicami jego byli Wojciech Iłowiecki i Zofia Rajska3. Konstanty miał trzech braci: Jana, Jerzego i Franciszka, wszyscy zmarli bezdzietnie. Pochodzenie Iłowieckiego z Iłowa potwierdza dedykowane mu Zebranie prac Kaznodzieyskich Jegomości Xiędza świętey pamięci Ignacego Kantego Herki (...), Poznań 1752, gdzie na stronie tytułowej zamieszczono adres: (...) Wielkiemu Imieniowi y honorowi Jaśnie Wielmożnego y Nayprzewielebnieyszego,Jegomości Xiedza Konstantyna z Iłowca Iłowieckiego Opata Lędzkiego(...). Przed wstąpieniem do zakonu cystersów Konstanty kształcił się w Akademii Poznańskiej, o czym świadczy jego łaciński czterowiersz w dedykacji adresowanej do ks. Andrzeja Bajkowskiego, kanonika katedry poznańskiej, zamieszczony na rewersie strony tytułowej kazania Józefa Grzegorza Popiołka na święto św. Bonawentury. Publikacja ukazała się w Poznaniu w 1723 r., Iłowiecki jesttam podpisany jako student retoryki, miał zatem wówczas 14 lat4.
W 1727 r., zapewne po zakończeniu edukacji w jezuickiej Akademii, Konstanty Iłowiecki wstąpił do zakonu cystersów w opactwie w Lądzie, gdzie złożył profesję 1 stycznia 1728 roku5. Dalsze studia potrzebne do przyjęcia kapłaństwa odbył najprawdopodobniej w Mogile, w cysterskim Collegium Generale Studii,ustanowionym w 1718 r. przez ówczesnego komisarza i wikariusza generalnego cysterskiej prowincji w Polsce, opata lądzkiego, wybitnego mecenasa nauki i sztuki, Mikołaja Antoniego Łukomskiego6. Święcenia kapłańskie przyjął Iłowiecki w roku 1732, miał wówczas 23 lata7. Młody kapłan musiał prezentować niezwykłe przymioty charakteru i umysłu, skoro rok po święceniach, 14 sierpnia 1733 r., opat Lądu Mikołaj Antoni Łukomski mianował go swoim koadiutorem,a następnie przeorem lądzkiego konwentu8. Łukomski wybrał Iłowieckiego z rozmysłem, widząc w nim sukcesora opackiego urzędu, swoich naukowych zainteresowań i polityki na terenie lądzkiego opactwa. Podkreślił to jeden z kaznodziejów podczas uroczystych obchodów jubileuszu 600-lecia istnienia lądzkiego opactwa w 1745 r.: (...) a jako Janus duarum facierum Deus (...) patrzył na przyszłe i przeszłe lata, tak y Ty J.W. Mci: Xięże opacie patrząc na przeszłe wieki y czasy, widząc co się tu działo, upatrzyłeś i prowidowałeś godnego Sukcessora mieisca swego, cum grata animo Prześw: Konwentu, to iest: W.y Nayprzewielebniey: Koadjutora Twego. Piękny to respekt na przyszłe lata y wieki providere futuris bo (...) OSTOJA to bonumnomen & omen ominuie, że na tym godnym miejscu, gdy się Ostoja ostoi, dobrze na twoiey sukcesyi obstoi. Y takie się Bogu podobaią wieki dla których dobra y pożytku godnych upatruią Sukcessorow (...)Otóż prześwietne księżyce Sukcessora Twego continuabunt lumen wielkich zasług Antecessora swego [tu aluzja do motywu księżyca w herbach obu opatów — J.N.], kiedy post sera fata cum benedictione Crucis bez przestanku exemplarnością życia przyświecać będą. A Ty J.W.Mci: X. Opacie, w Sukcessorze Swoim vives ut Philippus. Vivam in Alexandro9. Jako koadiutor i przeor Lądu Iłowiecki uczestniczył w 1738 r. w Kapitule Generalnej cystersów w Citeaux10. W 1746 r. dokumenty wzmiankują go jako przeora klasztoru w Wągrowcu11.