Historia rodziny Iłowieckich
Iłowiecki - odwieczna szlachta, rodzina rycerska, pieczętująca się herbem Ostoja, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców). Iłowieccy pochodzą z Wielkopolski a ich gniazdem rodowym jest wieś Iłówiec.
Historia rodziny
Najstarsze świadectwa źródłowe
- Iłówiec, gniazdo rodowe Iłowieckich herbu Ostoja, po raz pierwszy odnotowano w 1300 roku. Właścicielem Iłówca w tamtym czasie był Wiesław herbu Łodzia.
- Najstarszym, znanym historykom, Iłowieckim pieczętującym się Ostoją jest Miczek (Mikołaj) z Iłówca Wielkiego i Małego, który pojawia się w źródłach w 1393 roku. Niemal równocześnie wzmiankowany był Piotr z Iłówca Wielkiego (1395 rok), zapewne ojciec Świętosława, przyszłego kasztelana karzeckiego.
- W latach 1396-1435 występuje w źródłach Świętosław (Święszek) Iłowiecki herbu Ostoja z Iłówca Wielkiego i Małego oraz z Pecny, kasztelan karzecki.
- W roku 1403 wzmiankowany był prezbiter Wojciech Iłowiecki, brat Świętosława.
Iłowieccy herbu Ostoja na Uniwersytecie Jagiellońskim (w okresie przedrozbiorowym)
- Iłowieccy to jedna z najstarszych rodzin Ostoi, która była licznie reprezentowana na w XV i XVI wieku. W latach 1451-1487 występował Jan Iłowiecki z Iłówca, syn Wojciecha, w roku 1454 Andrzej z Iłówca, syn Jakuba, w 1529 roku Paweł z Iłówca, syn Jana a w roku 1561 Łukasz Iłowiecki, syn Jakuba.
Iłowieccy herbu Ostoja w polskich herbarzach
- Rodzina Ostojów Iłowieckich została wymieniona w najstarszych i najważniejszych herbarzach szlachty polskiej. Bartosz Paprocki i Kasper Niesiecki wspominali, że Iłowieccy osiedleni byli w Wielkopolsce. Znacznie więcej informacji o tej rodzinie zawarł w „Herbarzu polskim” Adam Boniecki. Pisał, że Iłowieccy herbu Ostoja pochodzą z Iłowca w powiecie kościańskim. Wymienił cały szereg przedstawicieli tej rodziny poczynając od komesa Wisława z Iłowca. Tu jednak się pomylił, gdyż Wisław Iłowiecki należał do rodu heraldycznego Łodziów. Liczne gałęzie genealogiczne Iłowieckich przedstawił Seweryn hr. Uruski w „Rodzinie. Herbarzu szlachty polskiej”. Pisał on co następuje: Iłowiecki h. Ostoja – Dawna i zamożna wielkopolska rodzina. Jan, syn Jakóba, sprzedał wieś Cerekwicę i części na Strzyżewie Stanisławowi Cieleckiemu w 1599 r.; jego synowie, Jerzy z żoną Zofią Wilkowską bezpotomny, i Łukasz, dziedzic na Iłowcu Wielkim i Małym 1580 r.(Ks.poborowe), po którym z Małgorzaty Bojanowskiej syn Jan, ożeniony z Zofią Gałczyńską, pozostawił czterech synów: Wojciecha, który podpisał elekcyę 1674 r. z wojew. Poznańskiem, bezpotomnego, Władysława, Przecława i Jerzego; z nich Przecław z Katarzyny Marszewskiej miał synów: 1) Wojciecha, który podpisał elekcję 1697 r. z wojew. Poznańskiem; z żony Katarzyny Rajskiej jego synowie: Konstanty, opat lędzki, um. 1777 roku, Franciszek, po którym z żony Łojkowskiej syn Roch bezpotomny; 2) Adryana, kanonika poznańskiego, proboszcza w Brodach; 3) Piotra bezpotomnego. Jerzy, najmłodszy syn Jana i Gałczyńskiej, podpisał elekcję 16697 r. z wojew. Kaliskiem; z żony Zofii Marszewskiej miał trzech synów: Stefana bezpotomnego, Karola i Stanisława; z nich Karol podpisał elekcyę 1697 r. z wojew. Kaliskiem; z Anną Zakrzewską miał synów, Jakóba i Stanisława, po którym z Konstancyi Miaskowskiej synowie: 1) Karol, dziedzic Obrzębina, ożeniony z Mareyanną Nasierowską; 2) Józef, po którym syn Marcin; 3) Wojciech ożeniony z Esterą Nasierowską. Stanisław, ostatni syn Jerzego, z 1-ej żony Wożnickiej, miał syna Konstantego, bezdzietnego, a z 2-iej żony Heleny Gądkowskiej synów: Wawrzyńca, sędziego grodzkiego wałeckiego 1770-1780roku. Jana kanonika gnieźnieńskiego i poznańskiego 1768-1791 r., prałata poznańskiego 1788 r., i Adama. Franciszek kupił w 1760 r. wieś Przybyłowice od Unińskich (Akta Poznańskie); jego synowie: 1) Stanisław, po którym syn Józef Aleksander wylegitymowany w Królestwie 1838 r. W genealogii Iłowieckich, powyżej przytoczonej, niema wcale Franciszka z 1760 r., Stanisław zaś, podług dokumentów Heroldyi syn tego Franciszka, ma być synem Karola, a Wojciech, syn Stanisława podług genealogii, jest bratem tegoż Stanisława podług wywodu dokumentów w Heroldyi; trudno więc oznaczyć, po której stronie omyłka.
Znani przedstawiciele rodziny Iłowieckich
- Świętosław (Święszek) Iłowiecki (zm. ok. 1435) - kasztelan karzecki (ostatni znany historykom), wicesędzia kościański, zastępca starosty generalnego wielkopolskiego w Kościanie. Posiadał liczne dobra - Iłówiec Mały i Wielki, Krosna (obecnie Krosno), Psarskie, Srocko Wielkie, Pecna. W źródłach pojawia się w 1396 roku. Był prawdopodobnie synem Piotra Iłowieckiego z Iłówca Wielkiego wzmiankowanego w 1395 roku. Jego stryjem był Miczek (Mikołaj) z Iłówca Wielkiego i Małego.
- Jan Iłowiecki (zm. 1487) - kanonik poznański, pleban w Nieparcie, studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był synem Wojciecha i wnukiem Świętosława.
- Piotr Iłowiecki (zm. po 1502) - burgrabia poznański, chorąży kaliski, wicechorąży poznański, chorąży poznański. Dziedzic w Iłowcu Małym i Wielkim, posiadał także Sarnową i Wolsztyn. Był synem Wojciecha i wnukiem Świętosława.
- Paweł Iłowiecki (zm. 1536) - kanonik poznański. Był synem Jana, dziedzica Wolsztyna i Anny Krzyckiej.
- Wojciech Iłowiecki (zm. po 1697) - elektor króla Augusta II. Był synem Przecława i Katarzyny Marszewskiej. Ożenił się z Katarzyną Rajską.
- Karol Iłowiecki (zm. po 1697) - elektor króla Augusta II, syn Jerzego i Zofii Marszewskiej. Ożenił się z Anną Zakrzewską.
- Adrian Iłowiecki (zm. 1742) - kanonik poznański, proboszcz w Brodach. Był synem Przecława i Katarzyny Marszewskiej.
- Konstanty Iłowiecki (1709-1777) - opat lądzki, komisarz, wikariusz i wizytator generalny polskiej prowincji cysterskiej, przeor klasztoru w Wągrowcu. Był synem Wojciecha i Katarzyny Rajskiej.
- Jan Kanty Iłowiecki (zm. 1801) - kanonik gnieźnieński i poznański, prałat poznański, absolwent Akademii Krakowskiej, doktor obojga praw, proboszcz w Sośnicy. Był synem Stanisława i Heleny Gądkowskiej.
- Wawrzyniec Iłowiecki (zm. 1810) - sędzia grodzki wałecki, syn Stanisława i Heleny Gądkowskiej.
Majątki ziemskie Iłowieckich
Iłówiec, Iłówiec Wielki, Pecna, Krosna (obecnie Krosno), Srocko Wielkie, Psarskie, Sarnowa (obecnie dzielnica Rawicza), Sarnówka, Żołędnica, Łaszczyno (obecnie Łaszczyn), Wolsztyn, Komorowo, Karpicko, Cerekwica, Charzewo, Strzyżewko, Przylepki, Boreczek, Przyborówko, Przybysławice.
Iłówiec, Pecna i Srocko na mapie D. Gilly z początków XIX w.
Boreczek, Psarskie i Przylepki na mapie D. Gilly z początków XIX w.
Przbysławice na mapie D. Gilly z początków XIX w.
Bibliografia
- Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, praca zborowa pod red. T. Jurka, IHPAN 2010-2019, Poznań, część II, s. 1-2 (hasło: Iłowiec Mały), s. 2-6 (hasło: Iłowiec Wielki).
- Urzędnicy wielkopolscy XII-XV wieku. Spisy, (praca zbiorowa pod red. A. Gąsiorowskiego), Wrocław, Warszawa, Łódź, Kraków, Gdańsk 1985, s. 186.
- B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 367-373.
- K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. IV, s. 403.
- A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1889-1913, t. VIII, s. 50-51.
- S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. V, s. 259-260.
- Z. Cieplucha, Z przeszłości ziemi Kościańskiej, Kościan 1929, s. 165-167.
- J. Korytkowski, Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych. Podług źródeł archiwalnych, Gniezno 1883, t. II, s. 191-193.
- J. Nowiński, Opat Lądu Konstanty Iłowiecki i jego pamiątkowe tablice [w:] „Seminare. Poszukiwania naukowe”, 2013, t. XXXIV, s. 295-309.
- K. Lutyński, Poznańscy prałaci i kanonicy w XVI wieku [w:] „Saeculum Christianum”, 1994, nr 1-2, s. 153.
- K. Miaskowski, Aristoteles clarus in Orbe scientifico in Miecislaviano Lycaeo clarissimus. Nam in Plenilunio Gloriae, sub Avitis Illustrissimae Iłowiecciorum Domus, ..., Poznań 1765.
- CORPUS ACADEMICUM CRACOVIENSE
