Bronisław Hełczyński

Bronisław Marian Tadeusz Józef Hełczyński herbu Ostoja urodził się 22 października 1890 r. w Bortatyczach koło Zamościa jako syn Aleksandra Hełczyńskiego i Bronisławy z domu Zakrzewskiej.

Uczeń I Szkoły Realnej w Warszawie (1900-1903), a następnie V Gimnazjum Rządowego w Warszawie (1903-1905). W 1905 r. uczestnik bojkotu szkół rosyjskich podjętego przez młodzież polską. W związku z udziałem w strajku szkolnym naukę kontynuował w krakowskim Gimnazjum Świętej Anny (1905-1909). Od 1909 r. związany z Uniwersytetem Jagiellońskim, na którym podjął studia najpierw na Wydziale Filozofii, później na Wydziale Prawa. Na wydziale tym uzyskał kolejne stopnie i tytuły naukowe: doktora (1917), docenta (1928), profesora tytularnego (1932).

W okresie gimnazjalnym i studenckim zaangażowany w działalność organizacji niepodległościowych: „Pet", „Zet", „Zarzewie" i Polskich Drużyn Strzeleckich. Pod koniec 1910 r. aresztowany przy próbie przejścia z „bibułą" granicy Królestwa Polskiego. Skazany za ten czyn spędził w carskich więzieniach łącznie 9 miesięcy. W sierpniu 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich (I Brygada). Uczestnik bojów pod Krzywopłotami, Łowczówkiem oraz nad Nidą (1914-1915). W następstwie ran odniesionych w czasie bitwy pod Konarami (16-23 maja 1915 r.) stracił oko. Po wyleczeniu ran podjął służbę w Polskiej Organizacji Wojskowej.

W kwietniu 1918 r. rozpoczął pracę w Prezydium Rady Ministrów utworzonym przez Radę Regencyjną. Służbę państwową przy Radzie Ministrów kontynuował z krótkimi przerwami po odzyskaniu niepodległości, przechodząc kolejne szczeble kariery urzędniczej. W okresie wojny polsko-bolszewickiej służył w Korpusie Sądowym. Po jej zakończeniu z inicjatywy macierzystej krakowskiej uczelni odbył staż naukowy w Berlinie (1922-1923). W 1931 r. został Szefem Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Funkcję tę sprawował do czasu powołania go z dniem 1 lutego 1934 r. na urząd Pierwszego Prezesa Najwyższego Trybunału Administracyjnego.

Dorobek naukowy, doświadczenie zawodowe i talent organizatorski Profesora były wykorzystywane także w innych obszarach funkcjonowania odradzającego się Państwa Polskiego, a następnie, po wrześniu 1939 r., na emigracji. W latach 1926-1939 Bronisław Hełczyński był członkiem unifikującej prawo pozaborowe Komisji Kodyfikacyjnej, od 1932 r. wiceprezesem Światowego Związku Polaków za Granicą „Światpol". Po wyborze Władysława Raczkiewicza na Prezydenta RP pełnił funkcję p.o. prezesa, a w latach 1949-1954 prezesa „Światpolu".

We wrześniu 1939 r. ewakuowany z polskim władzami do Rumunii, nie objęty jednak w odróżnieniu od nich internowaniem, przez Francję ostatecznie trafił do Londynu. Także tu pozostawał aktywny naukowo, społecznie i politycznie. Przewodniczył Sekcji Prawa Handlowego i Morskiego Komisji Prac Ustawodawczych Rządu RP na Uchodźstwie. W latach 1944-1947 był profesorem polskiego Wydziału Prawa na Uniwersytecie w Oxfordzie. Znalazł się w gronie założycieli Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie (PUNO) i profesorów tej uczelni. Tamże w 1971 r. otrzymał tytuł Doktora Honoris Causa. Jednocześnie w Szkole Nauk Politycznych i Społecznych kierował Studium Polski Współczesnej (1950-1970). W 1955 r. został powołany w skład Prezydium Rady Głównej Polskiej YMCA w Wielkiej Brytanii, od 1966 r. uczestniczy w pracach Światowego Związku YMCA w Genewie. W latach 1961-1965 i 1966-1978 pełnił funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie (PTNO). Działał w Lidze Niepodległości Polski. Był członkiem Rady Instytutu Piłsudskiego w Londynie oraz Instytutu Wschodniego „Reduta". W latach 1974-1976 sprawował funkcję Ministra Spraw Zagranicznych Rządu RP na Uchodźstwie. W latach 1954-1972 zasiadał w Tymczasowej Rady Jedności Narodowej i Rady Jedności Narodowej, a w latach 1973 1976 w Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej. Współpracował z sekcją polską „Radia Wolna Europa".

Uhonorowany wieloma odznaczeniami polskimi oraz zagranicznymi. Ostatni Pierwszy Prezes Najwyższego Trybunału Administracyjnego zmarł 25 listopada 1978 r. w Londynie i tam został pochowany.