Historia rodziny Kawieczyński

Rodzina Kawieczyńskich lub Kawęczyńskich należy do grupy rodzin herbu Ostoja odnotowanych na Pomorzu już w XV wieku. Niewykluczone, że była tam dużo wcześniej. Wspomina o tej rodzinie Bartosz Paprocki w Herbach Rycerstwa Polskiego, pisząc o nich Kawęczyńscy z Prus. Obecność Ostojczyków na ziemi kujawsko-pomorskiej może być konsekwencją bliskiej współpracy ostatniego z książąt pomorskich Mściwoja II z księciem wielkopolskim Przemysławem II, później królem Polski. W wyniku czego kilka znanych rodów staropolskich pełniło funkcje urzędnicze w Księstwie Pomorskim pod koniec XIII wieku, a mianowicie ród Zarembów oraz Łodziów. Jest też w tym czasie na Pomorzu możnowładca Ścibor, zaufany urzędnik Mściwoja II i Łokietka, kasztelan w Pucku i Tczewie. Pojawia się on w dokumentach już 1266 roku, wtedy otrzymał od Mściwoja wieś Gacki pod Świeciem (1). Miejscowość ta graniczy z Kawęcinem. Przynależność rodowa owego rycerza historykom nie jest znana. Wiemy natomiast, że jego potomkowie byli powiązani z rodem Łodziów, świadczy o tym wizyta Trzebibora i Mikołaja synów Ścibora w Gostynie, siedzibie tej wielkopolskiej rodziny. Wizyta dotyczyła posiadłości w Pszczółkach k. Tczewa, o którą starali się Krzyżacy, a jej utrzymanie zależało od zrzeczenia się praw tego rodu do innych posiadłości na Pomorzu (2).

W latach 1266-1269 Świecie stanowiło siedzibę księcia zwierzchniego Pomorza Gdańskiego, zatem pełniło funkcję stolicy regionu. Odbywały się tam zjazdy międzydzielnicowe, czy też międzypaństwowe (3). Dzielnica sąsiadująca z Kujawami i Wielkopolską, stanowiła niejako bramę, którą przedostawały się wpływy wielkopolskie i kujawskie. Dobre relacje zaowocowały m.in. kilkoma nadaniami dla arcybiskupa Jakuba Świnki, bardzo blisko związanego z Przemysławem II. Wzrostowi wpływów kujawskich w dzielnicy sprzyjało przyłączenie do niej w 1271 r. kasztelani wyszogrodzkiej oraz rządy Władysława Łokietka. Niewykluczone, że wraz grupą możnych przybyli na Pomorze też Ostojczycy.

Okres wpływów polskich zostaje zahamowany najazdem Krzyżaków. Po zdobyciu Gdańska i innych zamków, latem 1309 roku, rycerze w białych płaszczach przystąpił do oblężenia Świecia. Załoga grodu składała się z Pomorzan, Kujawian i Łęczycan. Obroną grodu kierował ówczesny kasztelan Bogusław z rodu Leszczyców. Po dwumiesięcznej bohaterskiej obronie załoga poddała się z końcem września. Pomorze Gdańskie przeszło na okres ponad stu pięćdziesięciu lat pod panowanie zakonu niemieckiego.

Jeszcze w XIV wieku nie ma bezspornych dowodów na obecność Ostojczyków na Pomorzu. Dlatego trudno jest ustalić dokładną datę ich osiedlenia. Najbardziej zbliżona terytorialnie była linia ze Ściborzyc. W 1362 roku wzmiankowany jest Ścibor jako właściciel wsi Wieszczyce koło Tucholi. Miejscowość ta leżała na granicy polsko-krzyżackiej, a później należała w części do Kawieczyńskich (1570 r. Andrzej Kawieczyński). Pewność co do zakorzenienia się Ostojczyków w Prusach Królewskich przynosi nam dobrze udokumentowany okres wojny trzynastoletniej Związku Pruskiego, a później Polski, z Krzyżakami. W źródłach pojawiają się Mikołaj z Kawęczyna, Mikołaj Skrzeszewski oraz Jan z Jani z rodziną. Do najaktywniejszych związkowców należał ten ostatni, który wielokrotnie uczestniczył w rokowaniach z Zakonem. Prowadził też rozmowy zachęcające Polskę do interwencji, m.in. z ciotecznym bratem Mikołajem Szarlejskim h. Ostoja, starostą bydgoskim i wojewodą inowrocławskim. Jan z Jani i Mikołaj z Kawęcina mieli swoje gniazda rodowe w okolicach Świecia, gdzie uwidocznił się najsilniejszy ruch powstańczy, taki sam jak na ziemi chełmińskiej. Na wezwanie Jana szlachta niemal z całego Pomorza przybyła w maju 1454 roku pod Chojnice, aby zatrzymać odsiecz, która szła z Niemiec pod Malbork. Na obrzeżach Chojnic, pod wodzą Mikołaja Szarlejskiego zebrały się siły polskie, pospolite ruszenie z Pomorza oraz zaciężni z Gdańska. Niestety strona powstańcza poniosła klęskę, która na kilka lat osłabiła ruch, a Jan dostał się do niewoli. Dopiero aktywność miasta Gdańska i zabiegi dyplomatyczne, odwróciły szalę zwycięstwa. Po wielu wyczerpujących latach wojny strony podpisały pokój w Toruniu. Działania wojenne zakończyły się w 1466 roku. Polska odzyskała Pomorze, co należy podkreślić, przy znaczącym wkładzie Ostojczyków.

Zaangażowanie i postawa uczestników działań wojennych po stronie Polski ma swoje odzwierciedlenie w beneficjach jakie spłynęły na rycerzy. W wyniku wojny trzynastoletniej w 1467/68 r. Mikołaj z Kawęczyna, według Jana Długosza właśnie za zasługi, otrzymał urząd sędziego w Świeciu. Jan z Jani w dowód uznania, już w trakcie działań wojennych, został mianowany przez króla Kazimierza IV Jagiellończyka 10 maja 1454 r. pierwszym wojewodą pomorskim. Pełnił tę funkcję aż do swojej śmierci 1461 r. Główni aktorzy działań z Rodu Ostoja spoza Pomorza, otrzymali w dzierżawę zamki, mianowicie Mikołaj Szarlejski (Mikołaj ze Ściborza) otrzymał urząd starosty w Tucholi, a Ścibor z Ponieca w Malborku. Poniecki zasłużył się szczególnie jako polityk i dyplomata, przy walnym udziale Jana z Jani udało mu się zebrać fundusze, które pomogły zdobyć zamek w Malborku. O tym fakcie szerzej można przeczytać w innych publikacjach (4).

Wracając do Kawieczyńskich, od momentu zakończenia wojny niemal przez dwieście pięćdziesiąt lat rodzina ta odgrywa ważną rolę w powiecie świeckim, a jedna z jej linii również na Litwie. Kawieczyńscy posiadali swoje gniazdo rodowe z dworem w Kawęcinie. W 1470 roku źródła wymieniają tam Marcina, Jana, Zygmunta, Mikołaja (sędzia w Świeciu) i Warsza. W 1490 r. Wojciecha (sędzia w Świeciu). W 1526 r. Feliksa, Andrzeja. W 1570 r. Stanisława, Jana, Wacława, Andrzeja. Rodzina w tym okresie posiadała majątki w takich miejscowościach jak: Kawęcin, Budyń, Dąbrówka, Lubodzież (miejscowość wcześniej zwana Małym Kawęcinem), Kosowo (k. Świecia), Wieszczyce, Zamarte (k. Tucholi), Ściski k. Tczewa.

Linia Stanisława i Katarzyny Kos pozostała w Kawęcinie. Z niej Jan syn Feliksa piastował w 1633-1659 roku urząd sędziego w Świeciu. Kaper Niesiecki w Herbarzu Polskim wymienia z tej linii Fabiana - „Fabian pamiętny odwagą swoją rycerz, kiedy z Franciszkiem Czapskim w czterdziestu tylko koni Szwedów napadłszy wielu, jednych pobił, drugich pojmał, innych pogromił.” Wojciech (Albrecht) syn Fabiana i Katarzyny z domu Konarskiej doszedł do godności wicewojewody pomorskiego (1692-1701), podkomorzego chełmińskiego (1703-14) oraz starosty brodnickiego (1703-14). Wg źródeł miał być on osobą kontrowersyjną, ale ponad to, posiadał zdolności dyplomatyczne oraz silną osobowość. Był dworzaninem Augusta II oraz Stanisława Leszczyńskiego. Uczestniczył w zjeździe senatorów pruskich w Starogardzie Gdańskim (1703), którego celem było znalezienie sposobu obrony kraju przed Szwedami. Następnie przystąpił do konfederacji, mającej za zadanie wygnanie okupanta. Do 1714 roku aktywnie uczestniczył w życiu politycznym Prus Królewskich.

Linia Wacława i Maruszy Zebołskiej, (płacili podatek w 1570 roku we wsi Ściski - parafia Godziszewo, powiat Tczewski) osiedliła się na Litwie w majątku Kuchczyce i Uzda. Maciej ich syn, uznawany jest za założyciela pierwszej drukarni na obszarze północno-wschodnich terenów Rzeczypospolitej. Ukończył studia na luterańskim uniwersytecie w Wittenberdze. Był protektorem kalwinizmu na Litwie. Książę Mikołaj Radziwiłł zwany Czarny mianował go namiestnikiem swojego majątku w Nieświeżu. Więcej na jego temat można przeczytać w źródłach (5). Później Kawieczyńscy na Litwie piastowali wiele urzędów: Enoch Kawieczyński (Podkomorzy miński 1609 r.), Aleksander Kawieczyński (Podkomorzy wiłkomierski, Marszałek Trybunału litewskiego w 1633 r.), Jan-Krzysztof (Deputat na Trybunał litewski w 1620 r., następnie Podkomorzy miński, fundował kościół i szkoły w mieście Uździe).

Od drugiej połowy XVIII wieku Kawieczyńscy już nie pełnią znaczącej roli w życiu politycznym Rzeczypospolitej. Ostatnim urzędnikiem wysokiej rangi był Adam syn Wojciecha i Anny Czapskiej herbu Leliwa, który jednak nie zdążył z powodu nagłej śmierci pełnić funkcji starosty Brodnicy, scedowanej na niego przez ojca. Rodzeństwem Adama byli Jan, Piotr, Stanisław, Franciszka i Anna. Prawdopodobnie gniazdo rodzinne było w rękach ich potomków, aż do końca XIX wieku. Rodzina rozrodziła się w południowej części Pomorza. Można znaleźć od XVIII w. metryki urodzenia w wielu parafiach tego regionu tj. w Gniewie, Leśnie k. Brus, Płochocinie, Jeżewie, Nowym, Byszewie, Świeciu i Wudzynie.

1. Kujot, Stanisław, Dzieje Prus Królewskich Cz. 2, Pomorze i Ziemia Chełmińska : 1309-1380, http://www.kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=22292 , skan 22

2. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Historia, z. 5 (35), 1969, http://www.kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=21205 , skan 11

3. Jasiński Kazimierz, Dzieje ziem świeckiej i nowskiej od schyłku XII w. do 1309 r. http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content?id=164292 , skan 19

4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Piotr_%C5%9Acibor_Poniecki

5. http://pl.wikipedia.org/wiki/Maciej_Kaw%C4%99czy%C5%84ski