Ścibor-Rylski Zbigniew (ur. 1917)

Ścibor Rylski Zbigniew -ps. Motyl, Stanisław (ur. 10 marca 1917 w Browkach) – polski lotnik, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego, generał brygady Wojska Polskiego w stanie spoczynku, prezes Zarządu Głównego Związku Powstańców Warszawskich.

Dzieciństwo i młodość

Zbigniew Ścibor-Rylski urodził się 10 marca 1917 w Browkach k. Kijowa, w polskiej rodzinie szlacheckiej herbu Ostoja, syn Oskara Ścibora-Rylskiego i Marii z domu Raciborowskiej. Browki to centralny majątek w kluczu, do którego należały także Spiczyńce (po babce Marszyckiej) i Wolica Zarubieniecka (po dziadkach Raciborowskich). Przydomek Ścibor nadano Rylskim na pocz. XVIII w. Rok po wybuchu rewolucji październikowej, w 1918 uciekł wraz z rodziną do Białej Cerkwi, a następnie do Kijowa. Po zdobyciu Kijowa przez wojska polskie pod dowództwem Edwarda Śmigłego-Rydza opuścił rodzinne strony i w 1920 osiadł w pomniejszonych granicach odrodzonej Rzeczypospolitej. Rodzina Ścibor-Rylskich zamieszkała na Lubelszczyźnie, początkowo w Studziankach, następnie w Zwierzyńcu nad Wieprzem k. Zamościa, gdzie Oskar Ścibor-Rylski otrzymał posadę u hr. Maurycego Klemensa Zamoyskiego w Ordynacji Zamojskiej. Tam w latach 1920–1935 spędził całe swoje dalsze dzieciństwo. Uczęszczał do Realnego Gimnazjum Męskiego im. Jana Zamoyskiego w Zamościu, a następnie – od IV. klasy – do Gimnazjum im. Sułkowskich w Rydzynie k. Leszna, gdzie ukończył klasę V i VI. W 1935 Maria Rylska przeniosła się z dziećmi do Kalisza, gdzie w Państwowym Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki Zbigniew Ścibor-Rylski ukończył VII i VIII klasę i w 1937 złożył egzamin dojrzałości typu matematyczno-przyrodniczego. Tuż po maturze zdał egzamin do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w grupie technicznej w Warszawie, poprzedzony kursem szybowcowym w Ustianowej. Początkowo szkolił się na "Wronach" i "Salamandrach" w Ustianowej, a następnie od 1939, w tunelu aerodynamicznym na Politechnice Warszawskiej oraz w obsłudze samolotów PZL.37 Łoś, PZL.23 Karaś i myśliwcach PZL P-7 podczas kursu płatowcowego. W 1939 ukończył Szkołę Podchorążych Lotnictwa w stopniu sierżanta podchorążego ze specjalnością mechanika silników i przyrządów lotniczych. Jako prymus mający prawo wyboru miejsca dalszej służby, wybrał 1 Pułk Lotniczy na warszawskim Okęciu. Ukończenie studiów i promocję na stopień podporucznika uniemożliwił wybuch II wojny światowej. II wojna światowa

W czasie obrony z września 1939 roku służył w 1. Pułku Lotniczym. 6 września 1939 wraz z eskadrą pod dowództwem mjr. Władysława Prohazko opuścił Warszawę. Początkowo ciężarówkami, następnie – po bitwie pod Mrozami – piechotą, grupa przebijała się na wschód. Dalszy szlak bitewny odbył z Samodzielną Grupą Operacyjną „Polesie” pod dowództwem gen. bryg. Franciszka Kleeberga. Po kapitulacji pod Kockiem podjął próbę przedarcia się do Rumunii, ale we wsi Krzywda dostał się do niewoli. Po ucieczce z oflagu wrócił do Warszawy i przeszedł do konspiracji, gdzie po poręczeniu, wprowadził go mjr Władysław Prohazko. Został zaprzysiężony we wrześniu 1940 otrzymując pseudonim Stanisław. Od 1940 do czerwca 1943 pracował w Przemysłowo-Handlowych Zakładach Chemicznych Ludwik Spiess i Syn S.A. – spółce farmaceutycznej produkującej leki. W latach 1941–1943 był partyzantem na Kowelszczyźnie. Od stycznia 1944 walczył na całym szlaku bojowym 27. Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej jako dowódca kompanii w batalionie Sokół 50. PP, od lipca 1944 w Warszawie, uczestnik powstania warszawskiego, żołnierz batalionu "Czata 49" w Zgrupowaniu "Radosław". Podczas okupacji hitlerowskiej i walk powstańczych dowódca 2 kompanii I batalionu 50. Pułku Piechoty. Koniec wojny zastał mjr. Zbigniewa Ścibora-Rylskiego "Motyla" w Łowiczu. W związku z zakończeniem działań wojennych, 7 maja 1945 zameldował ppłk.Janowi Mazurkiewiczowi "Radosławowi", że postanowił zakończyć pracę konspiracyjną i wyjechać do Poznania.

Okres powojenny

Po wojnie początkowo trudnił się chałupnictwem z żoną Zofią Rylską primo voto Rapp, secundo voto Kochańska (drugą żoną cichociemnego Jana Kochańskiego "Jarmy")[1]. Od 1946 inspektor techniczny w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich, a od 1949 r. kierownik Biura Samochodów Remontowanych Motozbyt w Poznaniu. Następnie od 1956 pracował jako inspektor techniczny na terenie województwa poznańskiego w Zjednoczonych Zespołach Gospodarczych INCO. Na emeryturę przeszedł w 1977[1]. Według dokumentów zgromadzonych w IPN, w 1947 został zarejestrowany przez Wydział I Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Poznaniu jako TW „Zdzisławski” i był wykorzystywany przez służby do 1964. Przynajmniej od 1956 miał także współpracować z I i II departamentem MSW, rozpracowując m.in. swoją rodzinę (swoją żonę, byłą teściową żony Olgę Kochańską zamieszkałą w USA)[2] , środowiska polonijne w USA i Międzynarodowe Targi Poznańskie)[1]. W sierpniu 1984 wszedł w skład Obywatelskiego Komitetu Obchodów 40. Rocznicy Powstania Warszawskiego. Członek związku 27. Wołyńskiej Dywizji AK, Związku Kleberczyków Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie. Należał do grupy inicjatywnej utworzenia Muzeum Powstania Warszawskiego, był też w składzie Rady Honorowej Budowy Muzeum. Od 1 grudnia 2004 jest członkiem Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari[3]. W 2010 r. przed wyborami prezydenckimi, dołączył do komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego[4]. Rodzeństwo – trzy siostry: Kalina, Ewa, Danuta, żona – Zofia Kochańska, ps. Marie Springer, żołnierz wywiadu KG AK (wdowa po cichociemnym Janie Kochańskim), potomstwo – syn Maciej Kochański.

Awanse

• podporucznik – 4 września 1939

• porucznik – 1943

• kapitan – 28 sierpnia 1944

• major – 2 października 1944

• pułkownik w st. spocz. – po wojnie

• generał brygady w st. spocz. – 7 maja 2005[5]

Odznaczenia i wyróżnienia

• Odznaka za Rany i Kontuzje – trzykrotnie ranny

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari – dwukrotnie

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – (postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 28 sierpnia 2009 "za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz środowisk kombatanckich")[6]. Order wręczono mu 2 września tego samego roku, podczas uroczystości z okazji 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej[7]

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 1999[8]

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

• Krzyż Walecznych – dwukrotnie

• Krzyż Partyzancki

• Krzyż Armii Krajowej

• Warszawski Krzyż Powstańczy

• Medal za Warszawę 1939-1945

• Brązowy Medal "Za Zasługi dla Obronności Kraju"

• Medal Pro Patria – 2012[9]

• Medal Pro Memoria

• Medal „Za zasługi dla Fundacji Warszawa Walczy 1939-1945” – 2012[10]

• Medal Pamiątkowy Pro Masovia – 2012[10]

• Odznaka Mechanika Lotniczego[a]

• Medal Augusta Ferdynanda Wolffa – najwyższe odznaczenie TLW (Towarzystwo Lekarskie Warszawskie) wręczone przez prezesa – prof. Jerzego Jurkiewicza

• Tytuł Honorowego Obywatela Miasta Warszawy[11]