Historia rodziny Politalskich

Politalski (także Politański, Politelski) - odwieczna szlachta, stara rycerska rodzina Panów Rzeczpospolitej. Zacna i dla Polski wielce zasłużona rodzina wywodząca się z dawnego województwa sieradzkiego, powiatu piotrkowskiego. Barones Regni Poloniae. Nazwisko pochodzi od wsi Politanice (dawniej Politalice), która jest gniazdem rodowym Politalskich.

Najstarsze świadectwa źródłowe

Pierwsza wzmianka dotycząca Politalic pochodzi z 1393 roku.

W roku 1488 wzmiankowany był Mikołaj z Politanic. Hieronim i Jakub, synowie Piotra posiadali Politalice w 1529 roku. Synowie Mikołaja - Piotr, Mikołaj, Stanisław i Szczepan dziedziczyli Politalice w 1534 roku. Piotr Politalski wzmiankowany był w 1531 roku, w związku ze sprawą o ustalenie granic dóbr: Politalice, Bełchatów i Dobrzelów. Obok Politalskiego w dokumencie dotyczącym tej sprawy wymienieni zostali: Jan Dobiecki, Małgorzata Krewczyna z bratem Maciejem Krewką Bełchackim, Wito i Albert z Wielkiego Bełchatowa oraz Stanisław i Jan z Dobrzelowa.

• 

  Archiwum Narodowe w Krakowie, [...] Sprawa z Politelskimi o granice [...], sygnatura: 29/678/0/2/122, s. 1.

• 

  Archiwum Narodowe w Krakowie, [...] Sprawa z Politelskimi o granice [...], sygnatura: 29/678/0/2/122, s. 2.

Wybitni przedstawiciele rodziny Politalskich

• Mikołaj z Politalic (zm. po 1488) - dziedzic Politalic. Jego synami byli: Mikołaj, Piotr, Stanisław i Szczepan, dziedzice Politalic w 1534 roku.

• Piotr z Politalic Politalski (zm. po 1531) - dziedzic na Politalicach, wzmiankowany był w 1531 roku.

• Krzysztof Jan Chryzostom Politalski (zm. po 1649) - pisarz grodzki chęciński, mąż Marianny z Czarnieckich.

• Fabian Politalski (zm. po 1650) - instygator Trybunału Głównego Koronnego w Piotrkowie, mąż Jadwigi Horochówny.

• Jan Politalski (zm. po 1681) - cześnik grodzieński, elektor Jana III Sobieskiego. Jego małżonką była Marianna z Olszewskich.

• Rafał Politalski (zm. po 1683) - zakonnik, dominikanin, dr teologii, prowincjał litewski, założyciel Bractwa Różańcowego w Goniądzu. Był synem Fabiana Politalskiego, vice-ekonoma dóbr grodzieńskich, który w roku 1650 kupił od Paców dobra Milkowszczyzna.

• Szymon Aleksander Politalski (zm. po 1685) - łowczy grodzieński, dziedzic Milkowszczyzny. Był synem Rafała Politalskiego. Ożenił się z Urszulą Rzeszczanką dziedziczką Chilkowszczyzny. Jego braćmi byli: Jakub Franciszek, horodniczy grodzieński i Stanisław, skarbnik witebski.

• Mikołaj Stanisław Politalski (zm. po 1702) - podstoli wiski, pisarz grodzki ostrzeszowski, dziedzic wsi: Szczypierno, Boczkowo, Piekart, Swiercze i cz. Niemojewa. Był synem Waleriana i Mari z Żeromskich. Jego małżonką była Teresa z Blińskich, jedyna dziedziczka miasta Stęszew z wsiami: Witobel, Krąplewo, Trzcielin i Wielkie Dębno. Dobra te Politalska sprzedała w 1681 r. Janowi z Łagowca Szczanieckiemu.

• Jakub Franciszek Politalski (zm. po 1710) - horodniczy (burgrabia) zamku grodzieńskiego, pisarz grodzki grodzieński. Był synem Rafała Politalskiego. Jego małżonką była Katarzyna z Grobickich.

• Antoni Politalski (zm. 1746) - oboźny grodzieński, stolnik starodubowski, stolnik grodzieński. Był synem Szymona Politalskiego, łowczego grodzieńskiego i Urszuli Rzeszczanki. Jego małżonką była Ewa z Bojanowskich h. Junosza.

• Ludwik Politalski (zm. 1776) - sędzia grodzki ostrzeszowski, burgrabia ostrzeszowski, wojski mniejszy radomszczański, miecznik radomszczański, wojski większy radomszczański, elektor króla Stanisława Augusta. Był synem Marcina i Joanny z Grzegorzewskich. Ożenił się z Anną Wężykówną Rudzką.

• Maksymilian Politalski (zm. po 1780) - burgrabia grodzki piotrkowski. Był synem Stanisława i Zofii z Komornickich. Jego małżonką była Ewa Rottermund h. własnego.

• Michał Politalski (zm. po 1792) - skarbnik grodzieński, cześnik grodzieński, sędzia ziemski grodzieński, poseł na sejm konwokacyjny 1764 r. Według relacji Naruszewicza z podróży króla Stanisława Augusta (na sejm grodzieński w 1784 r.) na granicy powiatów lidzkiego i grodzieńskiego witał Najjaśniejszego] P[ana] J[aśnie] P[an] Politalski, prezes ziemski grodzieński, którego Król J[egomość] uścisnąwszy i oświadczywszy ukontentowanie z usług syna jego, obiecał, mimo jadąc, dom jego w Milewicach odwiedzić. Jakoż, wyjechawszy z Kamionki, zajechał do dworu i z kwadrans tam zabawił z tak wielkim gospodarza ukontentowaniem, że ten sędziwy i poczciwy obywatel z radości więcej do pana łzami niżeli słowami mówił.

• Ignacy Politalski (zm. 1821) - pułkownik wojsk Wielkiego Księstwa Litewskiego. J[ego]m[ość] Pan major Politalski i kapitan Karłowski pojadą z Królem J[ego]m[o]ścią i potrzeba, aby z sobą mieli jednego siodlarza i kowala. Dla ich potrzeby będzie jedna kolaska i dwa pakowne wozy, na których będą królewskie rzędy, które będą potrzebne, jako też liberyja zapakowana, skóry, żelazo i inne potrzebne rzeczy, do których powozów trzech potrzeba będzie koni 18.

• Jan Kanty Politalski (zm. po 1826) - koniuszy nadworny koronny, szambelan JKMci, mąż Emilii Szamoty h. Prawdzic.

• Stanisław Politalski (zm. 1888) - członek Rady Powiatu Kolbuszowskiego, dziedzic Przewrotnego. Był synem Jakuba Politalskiego, członka Stanów Galicyjskich, który nabył dobra Hucisko wraz z Przewrotnem w 1818 r. od Dobrzyńskich.

Majątki ziemskie Politalskich

Poniżej wymienione są ważniejsze dobra ziemskie, które posiadali przedstawiciele rodziny Politalskiech h. Ostoja.

Politanice (dawniej Politalice), Przewrotne, Hucisko, Uwielinek, Szczypierno, Boczków, Piekart, Świercze (dziś cz. Lututowa), Niemojew, Ochocice, Szczukocice, Milkowszczyzna, Krzywda.

• 

  Politalice na mapie D. Gilly z początków XIX w.

• 

  Przewrotne i Hucisko na mapie Galicji i Bukowiny z lat 1861-1864.

• 

  Dwór Politalskich w Przewrotnem.

Linki zewnętrzne, źródła i literatura

• K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. XVII, s. 361.
• S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. XIV, s. 196-197.
• F. Czajkowski, Regestr diecezjów Franciszka Czaykowskiego czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783-1784, Warszawa 2006, s. 82.
• B. H. Łuszczyński, Silva heraldica, Biblioteka Narodowa, rkps, t. VI, k. 300.
• J. Kobierzycki, Przyczynki do dziejów ziemi sieradzkiej, Warszawa 1915, cz. I, s. 91; cz. II, s. 86.
• A. Gąsiorowski (red.), Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego XVI–XVIII wieku. Spisy, Kórnik 1993, s. 127, 129-130.
• A. Rachuba (red.), Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy. Ziemia smoleńska i województwo smoleńskie XIV-XVIII wiek, Warszawa 2003, s. 316.
• Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka.
• S. Zajączkowski, S. M. Zajączkowski, Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, Łódź 1970, cz. II, s. 47.
• M. J. Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego.
• J. Kloza, J. Maroszek, Dzieje Goniądza w 450 rocznicę praw miejskich, Białystok-Goniądz 1997, s. 47, 95.
• Z. Lenart, Samorząd powiatu kolbuszowskiego w latach 1867-1939 : wprowadzenie do monografii, [w:] „Rocznik Kolbuszowski”, nr 10, 2010, s. 102.
• K. Czemeryński, O dobrach koronnych byłej Rzeczypospolitej Polskiej, Lwów 1870, s. 61, 114.
• A. S. Naruszewicz, Dyjaryjusz podróży jego Królewskiej Mości na Sejm Grodzieński, [w:] „Biblioteka Pisarzy Polskiego Oświecenia”, t. VIII, Warszawa 2008, s. 84, 218, 231, 252, 391-392.
• Archiwum Narodowe w Krakowie, Dobieccy h. Osorya. Sprawa z Politelskimi o granice Bełchatowa (piotrkowskie), „Zbiór Zygmunta Glogera”, sygnatura: 29/678/0/2/122.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880–1902, t. IV, s. 189; t. VIII, s. 595-596; t. XI, s. 670.
• Volumina Legum, t. VII, s. 115.
• Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lwów 1857, s. 198.