Góra

GÓRA Gajewskich - Miejscowość w powiecie śremskim, położona ok. 5 km na północ od Śremu.

Pierwotnie tereny te stanowiły własność rycerskiego rodu Łodziów, następnie przeszły w posiadanie biskupstwa poznańskiego i pozostawały w dobrach kościelnych do XVIII w. Około połowy XVIII w. ziemie, początkowo dzierżawione, wykupione zostały przez Gajewskich herbu Ostoja, którzy wznieśli tu barokowe założenie z zachowanym do naszych czasów dworem.

Przez małżeństwo Eufrozyny Gajewskiej z Jakubem Szołdrskim herbu Łodzia majątek przeszedł na pewien czas w ręce Szołdrskich. Następnie był własnością Gliszczyńskich, od których w 1842 r. kupił go Ludwik Plater, senator, uczestnik powstania listopadowego, organizator nowoczesnej gospodarki leśnej i autor wielu publikacji. Po nim posiadłości odziedziczył syn Zygmunt, a następnie Cezary August Broel-Plater, uczestnik powstania listopadowego, odznaczony krzyżem Virtuti Militari, poseł na sejm, przyjaciel Adama Czartoryskiego, Władysława Zamoyskiego i Juliusza Słowackiego. Broel-Plater zmarł w 1869 r., a majątek odziedziczyli synowie Cezary oraz Stanisław. Góra przypadła Cezaremu, a po jego śmierci w 1916 r. jego synowi i spadkobiercy, Cezaremu Rodrygowi Adamowi Broel-Plater, który pozostawał właścicielem do 1939 r.

Założenie dworskie usytuowane zostało na wysokim lewym brzegu Warty, na równinnej wysoczyźnie opadającej stromą skarpą w kierunku przepływającej od wschodu rzeki. Barokowy dwór zbudowany został w końcu XVIII w. przez Gajewskich, przebudowany w XIX w. oraz w ostatnich czasach. Jest murowaną, otynkowaną, założoną na prostokątnym rzucie, parterową budowlą o horyzontalnie zakomponowanej bryle zwieńczonej wysokim mansardowym dachem z lukarnami oświetlającymi mieszkalne poddasze.

Elewacje, wsparte na kamiennej podmurówce, zachowały znaczną część barokowej kompozycji z prostokątnymi otworami okiennymi o regularnym układzie ujętymi w charakterystyczne dla tego okresu uszakowe obramienia. Elewacja frontowa i tylna opracowane zostały niemal identycznie - dziewięcioosiowe, z piętrowym trójosiowym pozornym ryzalitem, w partii środkowej flankowanym parami pilastrów i zwieńczonym trójkątnym naczółkiem. Reminiscencją narożnych alkierzy barokowego dworu są tu boczne dwuosiowe pseudoryzality elewacji frontowej, zwieńczone trójkątnymi naczółkami, w których centralnej części umieszczono eliptyczne okno. W osi frontowego ryzalitu główne wejście zamknięte jest koszowym łukiem i ujęte profilowanym obramieniem. Prowadzi ono do dosyć gruntownie dziś przekształconego wnętrza, pierwotnie dwutraktowego z obszerną sienią w środkowej części frontowego traktu i przypuszczalnie salonem na osi.