Historia rodziny Leskich

Herb Ostoja Leskich¹.

Leski vel Łęski (czasem także: Lęski, Lenski, Łęcki, Łącki) – odwieczna szlachta, stara rycerska rodzina, zacna i dla Polski wielce zasłużona, pieczętująca się herbem Ostoja, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców).

Przez kilka stuleci aż do rozbiorów stosowano w Polsce do zapisywania dokumentów język łaciński, w którym nie występują litery: ł, ę, ą itp. Oznacza to, że nazwisko Łęski zapisywano jako Leski. Zatem odróżnienie Ostojów Leskich od Łęskich (a nawet Łęckich) dzisiaj jest bardzo trudne a czasem wręcz niemożliwe. Z tego powodu niniejszy artykuł poświęcony jest tym rodzinom łącznie.

Pochodzenie rodziny Leskich vel Łęskich

O pochodzeniu Ostojów Leskich, Łęskich i Łęckich pisali znani twórcy polskich herbarzy.

• Bartosz Paprocki pisał: Lescy na Krainie dom starodawny, z których jeden w przemyskiej ziemi potomstwo zostawił².
• Kasper Niesiecki widział Leskich herbu Ostoja w Sandomierskiem województwie³.
• Według Adama Bonieckiego Lescy herbu Ostoja wywodzą się z miejscowości Leszcze, położonej w przedrozbiorowym powiecie bydgoskim województwa inowrocławskiego⁴. Jednocześnie Boniecki nie wskazał gniazda rodziny Łęskich herbu Ostoja⁴.
• Według Józefa Krzepeli Lenscy vel Łęccy pochodzili z Łęcka Wielkiego i Małego leżącego koło Działdowa⁵.
• Teodor Żychliński a za nim Seweryn Uruski podają, że Łęscy dziedziczyli na Łęgach⁶. Nie informują jednak, o które Łęgi chodzi. Co do rodziny Leskich Seweryn Uruski przyjmuje za Bartoszem Paprockim i Kasprem Niesieckim, że zamieszkiwali przedrozbiorowe województwo sandomierskie⁷.
• W roku 1583 w Leszczach dziedziczyli Jan, Michał i Wojciech Lescy⁸.

• 

  Właściciele Leszczy w 1583 roku. Zbiory AGAD⁴.

• 

  Działy właścicielskie wsi Leszcze w 1583 roku. Zbiory AGAD⁴.

Znani przedstawiciele rodziny Leskich vel Łęskich

• Jakub z Leszczy (zm. po 1315)⁹ – sędzia bydgosko-wyszogrodzki.
• Andrzej z Leszczy (zm. po 1462) – pleban w Łabiszynie, studiował na Akademii Krakowskiej. Syn Michała Leskiego.
• Maciej z Leszczy Leski (zm. po 1566) – sędzia grodzki kruszwicki.
• Anna z Leszczy Leska 1v. Dydyńska 2v. Gniewoszowa (zm. 1596) – przywróciła katolikom kościoły w Łoniowie, Zdziechowie i Zaklikowie.
• Andrzej Leski (zm. w I poł. XVII w.) – otrzymał za służbę rycerską w wojsku polskim dobra ziemskie w powiecie uświackim.
• Piotr Łęski (zm. po 1660) – dziedzic dóbr Kocudza, Dzwoleń i Krzemień. Syn Walentego Łęskiego i Zofii Kędzierzyńskiej. Jego małżonką była Helena Krusz.
• Stefan Leski (zm. po 1670) – podstarości i sędzia grodzki krakowski.
• Samuel Leski (1611–1687) – kaznodzieja i misjonarz litewski, superior w Worniach, w Dyneburgu oraz Kownie, misjonarz dworski Alberta Radziwiłła, rektor w Poszawszu, prefekt szkół w Poszawszu, operariusz w Pińsku.
• Józef Stefan Łęski (ur. 1694) – skarbnik bielski, dziedzic dóbr: Kożany, Czerewki, Zajączki, Łokuchy. Syn Jana Łęskiego i Doroty Dramińskiej. Mąż Bogumiły Łopot.
• Paweł Antoni Łęski (ur. 1735) – starosta buchtyński i luboniecki, dziedzic dóbr: Kożany, Czerewki, Zajączki, Suła, Chotów, Łubień, kawaler orderu świętego Stanisława. Syn Józefa Łęskiego i Bogumiły Łopot.
• Michał Antoni Łęski (zm. 1784) – sędzia grodzki brański, dziedzic Kożan. Syn Józefa Łęskiego i Bogumiły Łopot. Jego małżonką była Blondyna Markowska.
• Kazimierz Łęski (zm. po 1792) – regent grodzki goniądzki. Syn Józefa Łęskiego i Bogumiły Łopot.
• Ignacy Łęski (zm. przed 1827) – szambelan królewski, dziedzic Łastowszczyzny. Syn Józefa Łęskiego i Bogumiły Łopot. Jego małżonką była Weronika Billewiczówna.
• Dorota Łęska (zm. 1852) – aktorka teatru wileńskiego.
• Jan Łęski (zm. po 1854) – marszałek powiatu lucyńskiego.
• Antoni Łęski (1797–1873) – prezydent mińskiego sądu granicznego, dziedzic dóbr Suła. Syn Pawła Łęskiego i Petroneli Baczyńskiej. Mąż Zofii Zaleskiej.
• Aleksander Łęski (1799–1876) – marszałek szlachty powiatu wileńskiego i mińskiego, kawaler Orderu św. Anny III klasy. Syn Pawła Łęskiego i Petroneli Baczyńskiej. Jego małżonką była Maria Lebiedzińska.
• Konstanty Wenanty Leski (zm. 1882) – powstaniec listopadowy, kapitan pospolitego ruszenia województwa mazowieckiego, wylegitymowany ze szlachectwa z herbem Ostoja w Królestwie Polskim. Syn Kajetana Leskiego, dzierżawcy Witowa i Joanny Łukomskiej. Jego żoną była Brygida Łukomska.
• Hilary Łęski (1834–1920) – powstaniec styczniowy, marszałek szlachty powiatów mińskiego i wileńskiego, dziedzic majątków: Biała Waka, Wojdaty, Mańkowicze, Waszkiewicze, Mosiewicze, Starzynki i Kozłowsk, fundator kościoła w Wojdatach[1], członek zarządu Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie. Syn Aleksandra i Marii z Lebiedzińskich. Ożenił się z Marią ks. Drucką-Lubecką.
• Aleksander Łęski (1836–1882) – dziedzic dóbr Suła i Tatary. Syn Antoniego Łęskiego i Zofii Zaleskiej.
• Konstanty Łęski (ur. 1839) – powstaniec styczniowy, zesłany na Sybir, dziedzic Antopola. Syn Antoniego Łęskiego i Zofii Zaleskiej.
• Zenon Łęski (ur. 1841) – powstaniec styczniowy, zesłany na Sybir, dziedzic Ustronia. Syn Antoniego Łęskiego i Zofii Zaleskiej. Ożeniony z Anną Brzozowską.
• Zenon Łęski (1864–1927) — artysta malarz, dziedzic dóbr Tatary. Syn Aleksandra Łęskiego i Sabiny Korkozowicz.
• Włodzimierz Marian Łęski (1879–1941) – uczestnik wojny rosyjsko-japońskiej (w Komisji Sanitarnej), dziedzic majątków: Biała Waka, Wojdaty i Kozłowsk, założyciel fabryki zapałek, młyna i stawów rybnych w Białej Wace, współfundator Teatru Polskiego w Warszawie. Syn Hilarego i Marii z ks. Druckich-Lubeckich. Ożenił się z Marią Olgą z hr. Broel-Platerów.
• Michalina Łęska (1882–1940) – polska działaczka społeczna i oświatowa, nauczycielka, założycielka Polskiego Towarzystwa „Oświata” w Mińsku. Córka Antoniego Łęskiego i Zofii Zaleskiej.

• 

  Hilary Łęski h. Ostoja. Foto. z 1907 r. (fragment). Zbiory Biblioteki Narodowej.

• 

  Zenon Łęski h. Ostoja, artysta malarz. Autoportret z 1891 r. Zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie.

Majątki ziemskie Leskich vel Łęskich

Leszcze, Prysno, Lipinicza, Kocudza, Dzwola, Krzemień, Kożany, Czerewki, Zajączki, Płaskie, Łokuchy, Łastowszczyzna, Tatary (właściwie Tatarszczyzna), Antopol, Suła, majątek Waszkiewicze (z wsiami: Ogrodniki, Hancewicze, Suprowszczyzna, Nowosady, Mosiewicze, Drozdowo, Ganczary, Bieniewicze, Stare Młyniszcze, Bujaczki, Ostrowno), Biała Waka, Słobodka, Wojdaty, Mańkowicze, Starzynki, majątek Kozłowsk (z wsiami: Karolinowo, Przyjaźń, Borejki, Paryż), Chotów, Łubień, Sierkoły, Ustroń.

• 

  Leszcze – gniazdo Leskich h. Ostoja. Fragment mapy Prus Południowych D. Gilly'ego z lat 1802–1803 (na mapie jako Liszyce).

• 

  Kocudza, Dzwola i Krzemień – majątki Łęskich h. Ostoja. Fragment mapy topograficznej Wschodniej Galicji z lat 1801–1804.

• 

  Dwór Łęskich w Chotowie (Wieś Ilustrowana, 1912, nr 6, s. 18).

• 

  Park dworski Łęskich w Chotowie (Wieś Ilustrowana, 1912, nr 6, s. 18).

• 

  Dwór Łęskich w Tatarach (Wieś Ilustrowana, 1912, nr 6, s. 19).

• 

  Dwór Łęskich h. Ostoja w majątku Waszkiewicze (Kłosy, 1869, nr 201, s. 244).

• 

  Dwór Łęskich w Białej Wace. Graf. R. Bogusławski.

Przypisy

1. F. Piekosiński, Herbarz szlachty witebskiej, Kraków 1899, s. 171.
2. B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 372.
3. K. Niesiecki, Herbarz Polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. VI s. 46, 47.
4. A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. XIV, s. 97, t. XV, s. 315, 316.
5. J. Krzepela, Rody ziem pruskich, Kraków 1927, s. 54; J. Krzepela, Spis miejscowości i rodów ziemiańskich województwa pomorskiego, Kraków 1925, s. 67.
6. T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, Poznań 1879-1908, t. XI, s. 106; S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. XIX, s. 337.
7. S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. VIII, s. 345.
8. AGAD, ASK, Rachunki, inwentarze, rejestry podymnego i poborowe woj. sandomierskiego i inowrocławskiego, sygn. 50, k. 709, 797 (patrz także: Źródła dziejowe, t. XVII, s. 259).
9. Przynależność rodowa Jakuba z Leszczy nie jest określona. Według A. Bonieckiego mógł należeć do rodu heraldycznego Ostojów (patrz: A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. XIV, s. 97).

Źródła i literatura

• B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 372.
• K. Niesiecki, Herbarz Polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. VI s. 46, 47.
• A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. XIV, s. 97, 98, t. XV, s. 315, 316, 322-328.
• S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. VIII, s. 345, 346, t. XIX, s. 337, 338.
• T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, Poznań 1879-1908, t. XI, s. 106-108.
• E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2007, s. 374.
• E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 245.
• J. Krzepela, Rody ziem pruskich, Kraków 1927, s. 48, 54.
• J. Krzepela, Spis miejscowości i rodów ziemiańskich województwa pomorskiego, Kraków 1925, s. 60, 67.
• F. Piekosiński, Herbarz szlachty witebskiej, Kraków 1899, s. 171.
• R. Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. III, Warszawa 1998, s. 31, 70, 71.
• C. Malewski, Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. Powiaty lidzki, oszmiański i wileński, Warszawa 2016, s. 28, 127, 616, 629, 929.
• C. Malewski, Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. Powiat święciański i trocki, Warszawa 2022, s. 21.
• W. Kętrzyński, O ludności polskiej w Prusiech, niegdyś krzyżackich, Lwów 1882, s. 311.
• R. Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, t. I, Wrocław 1991, s. 36, t. II, Wrocław 1993, s. 362, 363, t. IV, Wrocław 1993, s. 376, 377, t. XI, Wrocław 1997, s. 608.
• J. Maroszek, M. Maroszek, Opisy parafii diecezji wileńskiej z 1784 roku. Dekanat Mińsk, t. II, Białystok 2009, s. 49, 64, 203.
• Kurjer Warszawski, 1927, nr 331, s. 10.
• Kłosy, 1869, nr 201, s. 244.
• Wieś Ilustrowana, 1912, nr 6, s. 18, 19.
• Źródła dziejowe, t. XVII, s. 259.
• Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny, cz. 5, Warszawa 2006, s. 78, 79.
• AGAD, ASK, Rachunki, inwentarze, rejestry podymnego i poborowe woj. sandomierskiego i inowrocławskiego, sygn. 50, k. 715, 806.
• Teki Dworzaczka - Regesty, Monografie: Lescy ze wsi Leszcze, Łęscy h. Dołęga, Lubstowscy h. Leszczyc.
• Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, oprac. L. Grzebień SJ, Kraków 1996, hasło: Leski.
• M.J. Minakowski(a), Wielka Genealogia Minakowskiego(j), nazwiska: Leski, Łęski.