Historia rodziny Chrząstowskich

Chrząstowski - polska szlachta, stara rycerska rodzina, zacna i dla Polski wielce zasłużona, pieczętująca się herbem Ostoja, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców).

Historia rodziny

Wieś gniazdowa Chrząstowskich herbu Ostoja nie jest znana. Według Kaspra Niesieckiego osiedleni byli w Rawskiem województwie. W „Herbarzu polskim” Adama Bonieckiego czytamy, że Ostojowie Chrząstowscy wywodzą się z Chrząstowa w województwie sieradzkim, powiecie radomskim (radomszczańskim). Seweryn hr. Uruski w „Rodzinie. Herbarzu szlachty polskiej” odnotował za Bonieckim, że Chrząstowscy wzięli nazwisko od wsi Chrząstowa w wojew. sieradzkim. Na terenie dawnego województwa sieradzkiego znana jest tylko miejscowość Chrząstawa. Była to jednak własność królewska a nie szlachecka.

Członkowie rodziny Chrząstowskich wylegitymowali się ze szlachectwa z herbem Ostoja.

W Królestwie Polskim, w roku 1848 dowiedli pochodzenia szlacheckiego i zostali zapisani do Księgi Szlachty Guberni Lubelskiej Kazimierz Jan Wojciech, Mieczysław Julian August, Stanisław Teodor Andrzej, Wacław Tomasz Adam i Zdzisław Mateusz, synowie Adama i Marianny z Behrendsów (Berendtsów), wnukowie Wojciecha, prawnukowie Franciszka, subdelegata grodzkiego radomskiego.

W Galicji, w roku 1809 dowiódł swego pochodzenia szlacheckiego Piotr Chrząstowski. Według Bonieckiego był on synem Andrzeja (współwłaściciela dóbr ziemskich w Burzynie) i Marianny z Kraśnickich, wnukiem Stanisława.

Znani przedstawiciele rodziny Chrząstowskich

• Kazimierz Samuel Chrząstowski (zm. po 1675) - podpułkownik piechoty. W latach 1673-1675 był dowódcą regimentu piechoty Aleksandra Ludwika Niezabitowskiego, kasztelana bełskiego. Brał udział m.in. w bitwie pod Chocimiem.

• Kazimierz Chrząstowski (zm. po 1696) - podstoli czernihowski, porucznik jazdy. Był jednym z dowódców chorągwi husarskiej koronnej Feliksa Kazimierza Potockiego, wojewody krakowskiego.

• Stanisław Chrząstowski (zm. po 1727) - łowczy różański, podstoli nurski.

• Jan Chrząstowski (zm. po 1764)) - skarbnik czernichowski.

• Franciszek Chrząstowski (zm. 1786) - subdelegat grodzki radomski, zarządca dóbr biskupich w kluczu iłżeckim, posiadacz wójtostwa w Seredzicach. Jego małżonką była Franciszka Kwiatkowska.

• Wojciech Chrząstowski (zm. 1830) - posesor (dzierżawca) dóbr Tatary i Dziesiąta (dziś są to dzielnice Lublina). Był synem Franciszka i Franciszki z Kwiatkowskich. Jego małżonką była Salomea z Düperów.

• Adam Aleksander Teodor Jan Nepomucen Chrząstowski (1800-1847) - zarządca dóbr ziemskich w Ordynacji Zamojskich (zarządzał kluczami majątków - tomaszowskim i szczebrzeszyńskim). Był synem Wojciecha i Salomei z Düperów. Jego małżonką była Marianna z Behrendsów (Berendtsów). Synowie Adama i Marianny z Behrendsów małżonków Chrząstowskich w roku 1848 dowiedli, że są szlachcicami herbu Ostoja i zostali zapisani do Księgi Szlachty Guberni Lubelskiej.

• Ludwik Joachim Chrząstowski (ur. 1803) - powstaniec listopadowy, porucznik 4. ppl Królestwa Polskiego. Był synem Wojciecha i Salomei z Düperów.

• Eugeniusz Chrząstowski (1818-1851) - dziennikarz, spiskowiec, założyciel Młodej Sarmacji. Był członkiem tajnego Stowarzyszenia Ludu Polskiego. W roku 1840 został aresztowany przez władze austriackie i pięć lat później skazany na karę śmierci. W roku 1848 amnestionowany. Wydawał we Lwowie pismo Postęp. Od czerwca 1849 roku kierował administracją i drukarnią nowo założonego dziennika Czas w Krakowie.

• Franciszek Ostoja-Chrząstowski (1870–1919) - artysta plastyk, malarz, projektant mebli, nauczyciel szkoły realnej we Lwowie i profesor gimnazjum w Drohobyczu. Studiował w Cesarsko-Królewskiej Szkole Rzemiosła Artystycznego w Wiedniu. Był synem poczmistrza i pisarza gminnego Teofila Chrząstowskiego i Praksedy z Kaczyńskich. Jego dziadkami po mieczu byli Mikołaj Chrząstowski i Małgorzata Popiel. W sierpniu 1903 roku zawarł związek małżeński z Władysławą Hampel.

• 

  Akt zgonu Salomei Chrząstowskiej (parafia Abramowice 1814 r.).

• 

  Akt zgonu Wojciecha Chrząstowskiego (parafia Krężnica Jara 1830 r.).

• 

  Akt zgonu Adama Chrząstowskiego (parafia Szczebrzeszyn 1847 r.).

• 

  Klepsydra Eugeniusza Chrząstowskiego, zmarłego w 1851 roku. Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej.

• 

  Akt małżeństwa Teofila Chrząstowskiego z Praksedą Magdaleną Kaczyńską (parafia Tartaków 1857 r.).

• 

  Akt urodzenia Franciszka Ostoja-Chrząstowskiego (parafia Tartaków 1870 r.).

• 

  Akt małżeństwa Władysława Ostoja-Chrząstowskiego z Kunegundą Anielą Kukiełką (parafia Warszawa 1932 r.).

Majątki ziemskie Chrząstowskich

Wójtostwo w Seredzicach, Burzyn.

• 

  Seredzice koło Iłży na Topograficznej Karcie Królestwa Polskiego z II poł. XIX w. (fragment), zbiory Biblioteki Uniwersyteckiej im. Jerzego Giedroycia w Białymstoku.

Bibliografia

• K. Niesiecki, Herbarz Polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. III s. 95.
• A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. III, s. 113-114; t. XIII, s. 185.
• S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. II, s. 273.
• E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 66.
• E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2007, s. 91.
• Polski Słownik Biograficzny, t. III, s. 472-473.
• Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, KAW (wyd.), Kraków 1988, s. 36.
• Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego XV-XVIII wieku. Spisy, (praca zbiorowa pod red. A. Gąsiorowskiego), Kórnik 2002, s. 259.
• A. Jankowska-Marzec, Historia jednej rodziny. Chłopomańskie fascynacje Chrząstowskich, [w:] Pany chłopy, chłopy pany, red. W. Szymański, M. Ujma, Nowy Sącz 2016, s. 38–51.
• Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. Tom I.—Rok 1908/9, Lwów 1910, s. 30.
• Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na elektów Jana Kazimierza roku 1648, Jana III. roku 1674, Augusta II. roku 1697, i Stanisława Augusta roku 1764, najjaśniejszych królów polskich, wielkich książąt litewskich, it.d., it.d., it.d, O. Pietruski (oprac.), Lwów 1845, s. 49.
• M. Wagner, Słownik biograficzny oficerów polskich drugiej połowy XVII wieku, Oświęcim 2014-2018, t. I, s. 51; t. III, s. 35-36.
• R. Bielecki, Słownik biograficzny oficerów Powstania Listopadowego, Warszawa 1995, t. I, s. 305.
• M. Kozdrach, Nekropolia Kochanowskich? Osiemnastowieczne pochówki w kaplicach zwoleńskiego kościoła w świetle metryk parafialnych, [w:] Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, nr 70/2/2022, s. 218.
• R. Bender, Kształtowanie się środowiska urzędniczego w Ordynacji Zamoyskiej w XIX wieku, [w:] Roczniki Humanistyczne, t. XXVI, nr 2, s. 81-120.