Historia rodziny Chodkowskich

Chodkowski (także Chotkowski, Kotkowski) - odwieczna szlachta, stara rycerska rodzina, zacna i dla Polski wielce zasłużona, pieczętująca się herbem Ostoja, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców).

Historia rodziny

Rodzina Chodkowskich herbu Ostoja została wspomniana w kilku herbarzach dotyczących szlachty polskiej.

Niesiecki zwał ich Chotkowskimi i pisał, że pochodzą z województwa sieradzkiego. W rozdziale o Kotkowskich herbu Ostoja sugerował, że ciż są jedną rodziną z Chotkowskimi: Kotkowski herbu Ostoja. Jużem mówił w trzecim tomie o Chotkowskich Ostojczykach, bo i Paprocki tak ich zowie, i jam ich tak czytał na elekcjach królewskich.

Podobnie Adam Boniecki w „Herbarzu polskim” pisał, że pochodzą z województwa sieradzkiego i sugerował, że mogą stanowić jedną rodzinę z Chotkowskimi, których z kolei łączył z Kotkowskimi herbu Ostoja wywodzącymi się z Kotkowa w dawnym powiecie piotrkowskim, w województwie sieradzkim.

Seweryn hr. Uruski w „Rodzinie. Herbarzu szlachty polskiej” wspomniał, że Chodkowscy i Chotkowscy są jedną rodziną pochodzącą z województwa sieradzkiego. W rozdziale o Kotkowskich herbu Ostoja napisał, że jedna z linii tej rodziny przybrała nazwisko Chotkowski. Uruski odnotował także Nazariusza, urzędnika w Moskwie oraz Benona, urzędnika w biurze namiestnika, braci Chotkowskich (synów Wojciecha i Katarzyny z Dziewanowskich), którzy wylegitymowali się przed Heroldią Królestwa Polskiego w 1835 roku z herbem Ostoja. Bracia ci mieli pochodzić od Wojciecha, dziedzica dóbr Chotkowo-Załogi w ziemi różańskiej (dziś Chodkowo-Załogi). Według Adama A. Pszczółkowskiego, badacza dziejów szlachty północnego Mazowsza, Benon i Nazariusz Chotkowscy dowodzili nieprawdę jakoby byli potomkami Wojciecha Chotkowskiego z Chotkowa-Załóg¹. Ponadto Uruski wymienił Aleksandera Klemensa i Fieliksa Tytusa Chotkowskich, synów Wiktora i Antoniny Żebrackiej, którzy wylegitymowali się ze szlachectwa przed Heroldią Królestwa Polskiego z herbem Ostoja w 1854 roku. Mieli oni pochodzić od Michała Chotkowskiego, dziedzica dóbr Bordziłówka (dawniej Borzyłówka) i Koszelówka w 1754 roku. Według Bonieckiego Michał Chotkowski, właściciel Bordziłówki należał do rodu heraldycznego Kościeszów. Adam A. Pszczółkowski badając historię tej rodziny dowiódł, że pochodziła z Chodkowa Wielkiego i pieczętowała się herbem Kościesza (w roku 1628 części Bordziłówki kupił Maciej Chodkowski herbu Kościesza z Chodkowa Wielkiego)².

Znani przedstawiciele rodziny Chodkowskich

• Jan Chodkowski v. Chotkowski v. Kotkowski (zm. po 1569) - podczaszy sieradzki. Wspomniał go Bartosz Paprocki w „Herbach rycerstwa polskiego” jako męża Gołuchowskiej herbu Leliwa.

• Stanisław Chodkowski (zm. 1808) - komornik ziemski stężycki. Był właścicielem dóbr w Stoczku, Ostrowie i Mściskach koło Kocka oraz części dóbr ziemskich w Sobieszczanach koło Lublina. Jego małżonką była Krystyna z Leszczyńskich. Według Adama A. Pszczłkowskiego Stanisław Chodkowski mógł być synem Antoniego, łowczego bracławskiego³.

• Wojciech Chodkowski (1729-1787) - ksiądz katolicki, pleban w Niedrzwicy Kościelnej.

• Tekla z Chodkowskich Batowska (1793-1654) - małżonka Jana Batowskiego, kapitana Wojsk Polskich, posesora dóbr Białka koło Krasnegostawu. Była córką Stanisława Chodkowskiego i Krystyny Leszczyńskiej.

• Leon Józef Adam Kajetan Jan Nepomucen Chodkowski (1785-1851) - woźny Sądu Pokoju Okręgu Lubelskiego. Był synem Stanisława i Krystyny Leszczyńskiej. Jego małżonką była Aniela Wiernek. Wylegitymował się przed Heroldię Królestwa Polskiego ze szlachectwa z herbem Ostoja w 1843 roku. Dziedziczył po rodzicach w Sobieszczanach. O jego ojcu Stanisławie Ściborze Chodkowskim z Sobieszczan wspomniał w swych pamiętnikach Kajetan Koźmian pisząc: Dalszy ciąg wspomnień z roku 1787 i następnych. [...] Na [...] sejmiku w porę letnią przypadłym, w której jako na długich dniach dawano szlachcie kolacie, przeciągające się aż do świec, przyszło do głowy kucharzowi mego ojca uraczyć gości kompotem z czarnych wiśni. Z początku panowie bracia jedli, gdy im się sprzykrzyło wybierać pestki, zaczęli się mazać i farbować, następnie rzucać wiśniami na siebie, i wkrótce cała gromada wydawała się jak zakrwawiona. Przybywający nowi tego rodzaju goście myśląc że to skutek jakiej bójki, zaczęli się brać do szabel. Gronu temu z uproszenia mego ojca prezydował szlachcic z Sobieszczan niejaki Chodkowski rębacz i odważny. A że zawsze między wioskami szlacheckiemi Tarnawką, Starąwsią i Sobieszczanami była jakaś emulacya o preminencyą, nie podobała się ta prezydencja ile szlachcica z mniejszej wioski Tarnawianom i Starowsianom. Chodkowski patrząc na tę walkę wiśniami, ozwał się do nich: „panowie bracia przestańcie szaleństwa, będą o nas myśleć żeśmy się porąbali”. „A to waść nas wyzywasz”, wrzasła Tarnawka i Starawieś, „nie nauczaj nas waść my waści nauczemy”, i zgasiwszy świece porwali się do szabel, tłumem lecąc na niego. Chodkowski przytomny i silny, w ciemności odpycha napastników, dobywa pałasza i oparłszy plecy o okno, macha nim, obcina palce, rani głowy i twarze, już nie sok wiśniowy bryzga. Wołają ojca mojego przyboczni przyjaciele, Rzeczycki, Sobieszczański, Dobek, Wscieklica. „Bracia szlachta nie rozlewajcie krwi!” spieszą ze światłem ledwie zdołają rozbroić zajadłych; jedni grożą, drudzy wyrzekają, ranieni płaczą. Scibor z Sobieszczan postradał palce, a kilku nabawiło się kresów po czołach i twarzach. Musiano Chodkowskiego zamknąć w stancyi ojca mego, bo szlachta rozsiekać go chciała⁴.

• Adam Chodkowski (1832-1886) - urzędnik Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Był synem Leona i Anieli z Wiernków. Jego małżonką była Teodora Fusko.

• Remigiusz Ostoja-Chodkowski ps. Blondyn (1903–1944) - architekt, powstaniec warszawski, dowódca 332. plutonu 1. kompanii zgrupowania AK „Gurt”. Był synem Remigiusza i Stanisławy.

• Wanda Maria Ostoja-Chodkowska imię zakonne: Ancilla od Woli Bożej (1905-1944) - zakonnica, urszulanka, sanitariuszka AK. Była córką Remigiusza i Stanisławy Wilczewskiej. Pośmiertnie odznaczona Medalem Wojska i Krzyżem Armii Krajowej.

• 

  Akt zgonu z 1851 r. Leona Chodkowskiego, syna Stanisława i Krystyny Leszczyńskiej.

• 

  Akt małżeństwa z 1818 r. Tekli z Chodkowskich (córki Stanisława i Krystyny Leszczyńskiej) i Jana Batowskiego, kapitana Wojsk Polskich.

• 

  Akt zgonu z 1886 r. Adama Chodkowskiego, syna Leona i Anieli z Wierników.

Majątki ziemskie Chodkowskich

Poniżej wymienione są ważniejsze dobra ziemskie, które posiadali przedstawiciele rodziny Chodkowskich herbu Ostoja.

Stoczek, Sobieszczany, Ostrów, Mściska (obecnie część wsi Skarbiciesz).

• 

  Dobra Stoczek, Ostrów i Mściska na Topograficznej Karcie Królestwa Polskiego z II poł. XIX w. (fragment), zbiory Biblioteki Uniwersyteckiej im. Jerzego Giedroycia w Białymstoku.

• 

  Dobra Sobieszczany na Topograficznej Karcie Królestwa Polskiego z II poł. XIX w. (fragment), zbiory Biblioteki Uniwersyteckiej im. Jerzego Giedroycia w Białymstoku.

Linki zewnętrzne

• Remigiusz Ostoja-Chodkowski, architekt, „Powstańcze biogramy”
• Wanda Ostoja-Chodkowska, urszulanka, sanitariuszka AK, odsłonięcie tablicy pamiątkowej

Przypisy

1. A. Pszczółkowski, Gniazdo i krze. Rodowody Chodkowskich, Chodkowo Wielkie 2005, s. 520.
2. A. Pszczółkowski, Powrót do korzeni – Rodowody Chodkowskich, Chodkowo Wielkie 2013, s. 201-208.
3. A. Pszczółkowski, Powrót do korzeni – Rodowody Chodkowskich, Chodkowo Wielkie 2013, s. 209-214.
4. K. Koźmian, Pamiętniki Kajetana Koźmiana obejmujące wspomnienia od roku 1780 do roku 1815, Poznań 1858, s. 95-96.

Źródła i literatura

• B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 367-373.
• K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. III, s. 80; t. V, s. 328.
• A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1889-1913, t. III, s. 30, 75.
• S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. II, s. 215, 246.
• E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2007, s. 81, 86-87.
• E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 62.
• Teki Dworzaczka, Biblioteka Kórnicka, PAN.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I, Warszawa 1880, s. 309; t. XV, cz. 1, Warszawa 1900, s. 200.
• K. Koźmian, Pamiętniki Kajetana Koźmiana obejmujące wspomnienia od roku 1780 do roku 1815, Poznań 1858, s. 95-96.
• R. Kulik, H. Kulik, Grabowiecki Słownik Biograficzny, Grabowiec 2023.
• A. Pszczółkowski, Gniazdo i krze. Rodowody Chodkowskich, Chodkowo Wielkie 2005.
• A. Pszczółkowski, Powrót do korzeni – Rodowody Chodkowskich, Chodkowo Wielkie 2013.
• Akta metrykalne parafii w Niedrzwicy Kościelnej i św. Jana w Lublinie.