Historia rodziny Chyżyńskich

Chyżyński (także Chiżyński, Chiziński) - odwieczna szlachta, stara rycerska rodzina, zacna i dla Polski wielce zasłużona, pieczętująca się herbem Ostoja, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców).

Historia rodziny

Według autorów Polskiej encyklopedii szlacheckiej Chyżyńscy v. Chizińscy wywodzą się z Chyżyn w ziemi czerskiej. Tę lokalizację gniazda Chyżyńskich v. Chiżyńskich trudno jednak uznać za pewną, gdyż była to wieś królewska a nie szlachecka. Dzieje Chyżyn można prześledzić w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu.

Bartosz Paprocki widział Chizińskich rozrodzonych w ziemi ciechanowskiej. Adam Boniecki i Seweryn hr. Uruski wspominali Chiżyńskich, którzy wylegitymowali się ze szlachectwa z herbem Ostoja w dawnej guberni podolskiej w 1834 roku. Uruski wymienił protoplastę Ostojów Chiżyńskich z Podola - Grzegorza Chiżyńskkiego, posiadacza majątku na Podolu w 1720 roku. Według Uruskiego tenże Grzegorz Chiżyński miał syna Sebastiana.

W roku 1802 wylegitymował się ze szlachectwa z herbem Ostoja w guberni wołyńskiej Jan Chiżyński, ziemianin powiatu nowogrodzkiego, syn Jana i Anny z Wolańskich, wnuk Sebastiana i Zofii z Robaczyńskich.

Znani przedstawiciele rodziny Chyżyńskich

• Antoni Chiżyński (1811-1886) - powstaniec listopadowy, poseł na sejm pruski, działacz społeczny, właściciel dóbr ziemskich w Popłomyku. Jego małżonką była Maria z Poplińskich.

• Walenty Polikarp Chiżyński (1835-1914) - ziemianin, dzierżawca dóbr Bokinka. Był synem Jana Chiżyńskiego. Jego małżonką była Franciszka z Piotrowskich.

• Kazimierz Antoni Zdzisław Chiżyński (ur. ok. 1873) - właściciel (dzierżawca) folwarku Zagacie. Był synem Walentego Polikarpa, ziemianina, dzierżawcy dóbr Bokinka i Franciszki z Piotrowskich. Jego małżonką była Barbara z Dembowskich.

• Helena z Mniszek-Tchórznickich Chyżyńska (1878-1943) - znana i ceniona powieściopisarka, autorka romansów (m.in. Trędowatej). Była małżonką Władysława Chyżyńskiego, syna Walentego Polikarpa i Franciszki z Piotrowskich.

• Czesław Chyżyński, ps. Grzmot (ur. 1900) - urzędnik państwowy, działacz POW, Komendant Placu Rejonu Łosice, w latach 1918-1920 w 27 pułku ułanów, porucznik WP, odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych, Krzyżem Niepodległości, Srebrnym Krzyżem Zasługi. Był synem Kazimierza i Barbary Chyżyńskich, dzierżawnych właścicieli dóbr Zagacie.

Majątki ziemskie Chyżyńskich

• Chyżyny w ziemi czerskiej, Zahacie (dawniej Zagacie), Popłomyk.

Linki zewnętrzne

• Opis miejsca pochówku Antoniego Chiżyńskiego, powstańca listopadowego.
• Grób rodziny Chyżyńskich na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Źródła i literatura

• B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 367-373.
• K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. III, s. 103; t. XI, s. 75.
• A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1889-1913, t. II, s. 372.
• S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. II, s. 170.
• O. Chorowiec, Herbarz szlachty wołyńskiej, t. II, Radom 2013, s. 61.
• Polska encyklopedia szlachecka, t. IV, s. 378.
• Teki Dworzaczka, Biblioteka Kórnicka, PAN.
• Polski Słownik Biograficzny, t. III, s. 291; t. XXI, s. 489.
• S. Kordaczuk, Z siedleckiej księgi peowiaków cz. IV. Placówki wschodniego skraju powiatu siedleckiego (w:) Szkice Podlaskie, nr 9/2001, s. 214.