Bernard z Gronowic

Bernard z Gronowic herbu Ostoja zapisał się w dziejach jako zaufany człowiek Władysława Opolczyka, piastujący urząd szefa kancelarii księcia w latach 1393-1395. O randze Bernarda na dworze książęcym świadczy również to, iż pełnił on rolę kapelana księcia Władysława i księżnej Ofki. Zasłużył się także w służbie kościołowi jako proboszcz w Chrząszczycach (koło Opola) oraz kanonik głogówecki i opolski. U schyłku życia, w latach 1407-1408 sprawował funkcje rektora na Uniwersytecie Karola w Pradze, najstarszej uczelni tego typu w Europie Środkowej, założonej w 1348 roku przez króla Czech Karola IV Luksemburskiego.

Pierwsza wzmianka w źródłach dotycząca Bernarda z Gronowic pochodzi z 17 maja 1391 roku. Widnieje ona w dokumencie wystawionym przez notariusza publicznego w Wieluniu, w którym księżna Ofka wyrażała zgodę na zastaw Złotorii Zakonowi Krzyżackiemu przez swego męża. Działania Władysława Opolczyka spotkały się z reakcją króla Władysława Jagiełły, który wysłał wojska celem zajęcia ziemi dobrzyńskiej by zapobiec ekspansji Zakonu. Rycerstwo Opolczyka pod dowództwem Iwana z Rudomina stawiło opór królewskim wojskom, zamykając się w zamku w Bobrownikach. Na odsiecz Opolczykowi przybyło wojsko krzyżackie, co zmusiło króla do wycofania się z planowanej misji. Wkrótce potem książę Władysław Opolczyk zastawił Krzyżakom całą ziemię dobrzyńską (którą w roku 1379 otrzymał od króla Ludwika Węgierskiego w lenno) za 50 000 guldenów. Miało to miejsce latem 1392 roku. Pieniądze te zostały zdeponowane przez Bernarda z Gronowic oraz Piotra Świnkę, kasztelana rypińskiego i Borzyma Szarego w skarbcu rady miejskiej Starego Miasta Torunia. Bernard z Gronowic, jako proboszcz w Chrząszczycach, mając pełnomocnictwo księcia wydane mu 15 listopada 1392 roku, odbierał te pieniądze w ratach. W czerwcu 1393 roku towarzyszyli mu w tym zadaniu - kanclerz Jerzy Zuchorz i Borzym Szary. Jeszcze tego roku Bernard z Gronowic został powołany na urząd szefa kancelarii książęcej. W dniu 26 października 1393 roku sporządzał dokument, w którym Władysław Opolczyk zapisywał całe księstwo swoim bratankom - Janowi Kropidle, Bernardowi i Bolesławowi oraz zastrzegł dożywocie na tym majątku dla swej żony Ofki.

Bernard z Gronowic jako kanclerz książęcy w kwietniu 1395 roku posłował do Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego Konrada von Jungingen z propozycją sprzedaży ziemi dobrzyńskiej dostając odpowiedź odmowną. Była to jedna z ostatnich misji Bernarda, który najpewniej jeszcze tego roku ustąpił z urzędu kanclerza. W kolejnych latach Bernard z Gronowic poświęcił się służbie kościołowi pełniąc funkcje kanonika kolegiaty Świętego Krzyża w Opolu, a potem także kolegiaty Świętego Bartłomieja w Głogówku. Swym doświadczeniem i wiedzą dzielił się ze studentami Uniwersytetu Karola w Pradze pełniąc funkcję rektora w latach 1407-1408. Zmarł około 1410 roku. Spośród krewnych Bernarda z Gronowic znani są - Henryk z Gronowic, burgrabia zamku opolskiego (na którym rezydował Władysław Opolczyk), Peczik z Gronowic oraz Tomasz z Gronowic, wikariusz w kolegiacie Świętego Krzyża w Opolu.

Według Jerzego Sperki, autora książki "Otoczenie Władysława Opolczyka w latach 1370-1401", Bernard pochodził z Gronowic położonych między Olesnem a Kluczborkiem, w pobliżu granicy ziemi opolskiej i wieluńskiej. Inni autorzy tacy jak: D. Veldrup, E. Wółkiewicz czy A. Pobóg-Lenartowicz identyfikują miejscowość, z której pisał się Bernard z wsią Granowiec (Gränowitz) koło Legnicy. Ta lokalizacja jest jednak mniej prawdopodobna gdyż w tamtym czasie Granowiec był w posiadaniu rodziny Keule o czym wspomina T. Jurek w książce "Obce rycerstwo na Śląsku do połowy XIV wieku".

Pewne wątpliwości budziła także przynależność rodowa Bernarda z Gronowic. Roman Sękowski w swoim "Herbarzu szlachty śląskiej" włączył Bernarda do rodziny Granowskich, którzy pieczętowali się herbem Leliwa. Jednak dzięki zachowanym pieczęciom Bernarda można z całą pewnością stwierdzić, że należał on do rodu Ostojów. W tym miejscu warto wspomnieć, że na służbie księcia Władysława Opolczyka znajdowało się, obok Bernarda z Gronowic także dwóch innych przedstawicieli rodu Ostoja, byli to: Abel Biel z Błeszna, burgrabia wieluński (1376), starosta inowrocławski (1382–1383), starosta krzepicki (1390), podkomorzy wieluński (1414) oraz Mikołaj Purcz ze Ściborza, kasztelan bydgoski (1378-1399), starosta Kujaw Inowrocławskich z ramienia Władysława Opolczyka (przed 1391), syn Mościca ze Ściborza, wojewody gniewkowskiego oraz inowrocławskiego, brat Andrzeja, podczaszego inowrocławskiego i Ścibora, wojewody siedmiogrodzkiego, jednego z najbliższych współpracowników króla Zygmunta Luksemburskiego.

Bibliografia

• J. Sperka, Otoczenie Władysława Opolczyka w latach 1370-1401, Katowice 2006.
• S. Kuczyński, Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409-1411, Warszawa, MON, 1955.
• F. Pubitschka, Chronologische geschichte Böhmens, F.A. Höchenberg und compagnie 1788, t. 7.
• R. Sękowski, Herbarz szlachty śląskiej, Katowice 2003, t. 2.
• Altpreussische Monatsschrift, Königsberg 1913, tom 11.
• J. Ostrowski, Księga herbowa rodów polskich, Warszawa 1897..
• J. Szymański, Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993.
• R. Bogusławski, Herb Bernarda z Gronowic, kanclerza księcia Władysława Opolczyka, [w] "Na Sieradzkich Szlakach", nr 2015/4.