Historia rodziny Janiszewskich

Janiszewski (Janiszowski) – odwieczna szlachta polska, stara rodzina rycerska, zacna i dla Polski wielce zasłużona, pieczętująca się herbem Ostoja, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców), wywodząca się z miejscowości Janiszew¹ (w poł. XVI w. Janiszów) koło Radomia.

Historia rodziny

Spośród polskich twórców herbarzy najobszerniej rodzinę Janiszewskich herbu Ostoja opisał Seweryn hrabia Uruski. Pisał on: [...] Maciej, towarzysz husarski, zacny wojownik w r. 1609. Stanisław, cześnik parnawski r. 1670. Franciszek, instygator skarbu koronnego 1673 r., pisarz grodzki stężycki 1677 r., poślubił Elżbietę ze Stojszyna. Piotr Janiszewski ożeniony z Zofią Godaczewską pozostawił syna Kazimierza-Bogusława, łowczego podlaskiego 1678 r., po którym z żony Teodory z Wysokiego córka Zofia z mężem Konstantym Janowskim, podstolim zakroczymskim i syn Samuel. Po Macinie-Teodorze Janiszewskim, podstolim ciechanowskim 1731-1747 r., było czterech synów, z nich Paweł był wiceregentem łukowskim 1749-1763, miał syna Tadeusza. Syn Tadeusza Hipolit janiszewski ożenił się z Pauliną Zdanowicz i z nią miał synów Argypiana i Lucyana, wylegitymowanych w Królestwie 1855 r. Kazimierz, drugi syn Marcina-Teodora, cześnik smoleński, bracia jego Józef i Wawrzyniec po którym potomstwo wylegitymowane w Królestwie z herbem Strzemie. Z tej linii Anzelm Witalis, syn Grzegorza wylegitymowany w Królestwie 1847 r. Po Piotrze dziedzicu wsi Janiszewo w 1570 r. (Akta Radomskie), syn Anrzej miał syna Jana, którego syn Rafał pozostawił syna Pawła, po którym syn Jan Janiszewski miał syna Tomasza. Po Tomaszu syn Karol ożeniony z Izabelą Staniszewską. Z nich synowie Julian, Władysław, Eugeniusz i Kamil wylegitymowani w Królestwie 1853 r. Po Tomaszy, cieśniku trembowelskim 1781 r., syn Leon ożeniony z Joanna Owczarską, pozostawił syna Leona i córki Praksedę i Leontynę wylegitymowanych w Królestwie 1858 r. Uruski pisał również, że pierwotnym gniazdem Janiszewskich herbu Ostoja było Podgórze krakowskie, skąd niektórzy z nich przenieśli się na północne Mazowsze i na pamiątkę podgórskiej przeszłości założyli wieś Janiszewo.

W "Herbarzu polskim" A. Bonieckiego odnotowano kilka linii Janiszewskich herbu Ostoja, w tym tych, którzy legitymowali się ze szlachectwa w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX-go wieku.

Ostojów Janiszewskich wspomniał również Kasper Niesiecki w "Herbarzu polskim" pisząc, że rodzina ta zamieszkiwała Podgórze.

• 

  Genealogia Janiszewskich herbu Ostoja. AGAD, Materiały genealogiczne Wojciecha Wielądki, sygn. 21, s. 21.

Znani przedstawiciele rodziny

• Andrzej Janiszewski (zm. po 1570) – dziedzic Janiszewa, syn Piotra. Jego potomkowie wylegitymowali się ze szlachectwa z herbem Ostoja w Królestwie Polskim w roku 1853².
• Franciszek Jan Janiszewski (zm. po 1697) – dziedzic Korczewa Wielkiego³.
• Marcin Teodor Janiszewski (zm. po 1731) – cześnik ciechanowski, elektor króla Stanisława Leszczyńskiego, dziedzic Piskrzyna. Jego potomkowie wylegitymowali się ze szlachectwa z herbem Ostoja w Królestwie Polskim w roku 1855².
• Romuald Janiszewski (zm. po 1766) – skarbnik urzędowski⁴, elektor króla Stanisława Leszczyńskiego.
• Tomasz Janiszewski (zm. po 1781) – cześnik trembowelski. Jego potomkowie wylegitymowali się ze szlachectwa z herbem Ostoja w Królestwie Polskim w roku 1852².
• Jan Janiszewski (zm. po 1802) – ziemianin żytomierski. Wylegitymowany ze szlachectwa z herbem Ostoja (wraz z braćmi Antonim i Mikołajem) w Guberni Wołyńskiej.
• Michał Mateusz Janiszewski⁵ (1798-1858) – powstaniec listopadowy, porucznik adiutant Sztabu Głównego ze starszeństwem w 17 ppl., dziedzic dóbr ziemskich w Soborzycach i Okołowicach, urzędnik Kancelarii Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, odznaczony Orderem św. Stanisława III kl.
• Jan Stanisław Anzelm Janiszewski⁵ (1802-1873) – radca dworu komisarz administracyjny przy Magistracie miasta Warszawy.
• Szczepan Jan Janiszewski⁵ (1811-1874) – sekretarz Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych, radca honorowy, asesor kolegialny, odznaczony orderem za 15 lat nieskazitelnej służby.
• Jan Chryzostom Janiszewski⁶ ps. Jan Ostoja (1818–1891) – polski duchowny katolicki, biskup sufragan poznański, działacz patriotyczny i polityk, członek Zarządu Centralnego Towarzystwa Gospodarczego dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego.
• August Ostoja-Janiszewski (ur. 1840) – powstaniec styczniowy, porucznik w oddz. Gołuchowskiego.
• Władysław Agrypin Janiszewski (ur. 1840) – powstaniec styczniowy, zesłaniec na Sybir. Został zapisany z herbem Ostoja do Księgi Szlachty Guberni Radomskiej (oddział Sandomierski) w roku 1855⁷.
• Władysław Ostoja-Janiszewski (ur. 1843) – powstaniec styczniowy, kurier, komisarz wojenny i organizator pułku hr. Gołuchowskiego.
• Władysław Ostoja-Janiszewski (1884–1943) – polski historyk sztuki, wybitny muzealnik.
• Zygmunt Jan Janiszewski (1888–1920) – polski matematyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, jeden z czołowych przedstawicieli warszawskiej szkoły matematycznej, legionista.
• Zbigniew Ostoja-Janiszewski (1914–1938) – pilot 4 pułku lotniczego w Toruniu. Zginął w wypadku podczas służbowego lotu w dniu 17 lutego 1938 r.

• 

  Bp Jan Chryzostom Janiszewski.

• 

  Autograf Władysława Ostoja-Janiszewskiego.

• 

  Klepsydra Władysława Ostoja-Janiszewskiego. Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej.

• 

  Zygmunt Jan Janiszewski, prof. UW.

• 

  Zbigniew Ostoja-Janiszewski, pilot.

Majątki ziemskie Janiszewskich

Janiszew (dawniej Janiszów), Piskrzyn, Soborzyce, Okołowice, Korczew Wielki, Kryszyn⁸, Nowosiółki⁸, Kobylec, Leszczawa.

• 

  Janiszew (Janiszów). Fragment mapy topograficznej Zachodniej Galicji z lat 1801–1804.

• 

  Piskrzyn. Fragment mapy topograficznej Zachodniej Galicji z lat 1801–1804.

• 

  Soborzyce i Okołowice na mapie Prus Południowych D. Gilly'ego z lat 1802–1803.

Przypisy

1. Według Józefa Krzepeli Janiszewscy (Janiszowscy) herbu Ostoja wyszli z Janiszowa koło Radomia (patrz: J. Krzepela, Rody ziemiańskie XV i XVI wieku. T. I. Małopolskie rody ziemiańskie, Kraków 1928, s. 38). Seweryn hr. Uruski wspominał, powołując się na akta radomskie, Janiszewskich, potomków Andrzeja (syna Piotra) z Janiszewa, którzy wylegitymowali się ze szlachectwa z herbem Ostoja w 1853 r. (patrz: S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. V, s. 350-351; E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 157). W herbarzu A. Bonieckiego podano, że Janszewscy herbu Ostoja pochodzą z Janiszowa obok Piotrawina lub z Janiszowa pod Zawichostem (patrz: A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. VIII, s. 192-193).
2. E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 157.
3. AGAD, Materiały genealogiczne Wojciecha Wielądki, sygn. 21, s. 21.
4. Urzędnicy województwa lubelskiego XVI-XVIII w. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Biblioteka Kórnicka 1991, s. 112. W "Herbarzu polskim" A. Bonieckiego podano, że Romuald Janiszewski pieczętował się herbem Strzemię (patrz: A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. VIII, s. 196).
5. Anzelm Witalis, ojciec Michała Mateusza, Jana Stanisława Anzelma i Szczepana Jana został wylegitymowany ze szlachectwa z herbem Ostoja w Królestwie Polskim w roku 1843 (patrz: E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2007, s. 244).
6. Przynależność do rodu Ostojów bpa Jana Chryzostoma Janiszewskiego niepewna. Stosował pseudonim Jan Ostoja, który może nie być przypadkowy.
7. Według Elżbiety Sęczys Władysław Agrypin Janiszewski wraz z bratem Lucjanem Sewerynem (synami Hipolita i Pauliny Zdanowicz) zostali zapisani z herbem Ostoja do Księgi Szlachty Guberni Radomskiej oddział Sandomierski w roku 1855 (patrz: E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 157). Ich ojciec Hipolit oraz dziad Tadeusz Janiszewscy wylegitymowali się ze szlachectwa w Galicji (w 1808 i 1850) z herbem Sas i przydomkiem Leskiewicz (patrz: Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lwów 1857, s. 92). Według Seweryna Uruskiego przedstawiciele jednej z linii tej rodziny zostali wylegitymowani w Królestwie Polskim z herbem Strzemię (patrz: S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. V, s. 351).
8. Władysław Agrypin Janiszewski (patrz: przyp. 7) był posiadaczem dóbr Kryszyn a jego brat Lucjan Seweryn Janiszewski (patrz: przyp. 7) kupił w 1888 r. majątek Nowosiółki (patrz: E. Sobieszczańska, Róża Józefa Sobieszczańska z Janiszewskich, [w:] Wiadomości Ziemiańskie, nr 56, zima 2013, s. 50-55).

Źródła i literatura

• K. Niesiecki, Herbarz Polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. IV, s. 437.
• A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. VIII, s. 192-198.
• S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. V, s. 350-351.
• E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2007, s. 244.
• E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 157.
• J. Krzepela, Rody ziemiańskie XV i XVI wieku. T. I. Małopolskie rody ziemiańskie, Kraków 1928, s. 38.
• O. Chorowiec, Herbarz szlachty wołyńskiej, Radom 2012–2018, t. II, s. 156.
• K. Łodzia-Czarniecki, Herbarz polski, Gniezno 1875-1881, t. I, s. 647.
• R. Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, Warszawa 1995, t. II s. 190.
• A. Kulecka, Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815-1915). Materiały do biogramów, Warszawa 2019, s. 1079-1080, 1082.
• Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lwów 1857, s. 92.
• Źródła dziejowe, t. XIV, Spis alfabetyczny właścicieli ziemskich w-twa sandomierskiego, s. 170, Wykazy geograficzne, s. 298.
• Polski Słownik Biograficzny, t. X, s. 523-524, 527-529.
• Urzędnicy województwa lubelskiego XVI-XVIII w. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Biblioteka Kórnicka 1991, s. 112.
• Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. Tom I. Rok 1908/9. Elektorowie..., Lwów 1910, s. 77.
• J. C. Janiszewski (Jan Ostoja), Festyny luterskie w Niemczech, [w:] Przegląd Powszechny, R. I, T. I, Kraków 1884, s. 68-91, 249-274.
• A. Sokołowski, Dzieje porozbiorowe narodu polskiego ilustrowane. T. IV, Warszawa 1908, s. 151.
• Nasza Przeszłość. Studia z dziejów kościoła i kultury katolickiej w Polsce, red. A. Schletz, Kraków 1968, t. XXIX, s. 149, 152, 154.
• Panteon Polski, Lwów 1926, nr 25, s. 13.
• J. Białynia-Chołodecki, Pamiętnik powstania styczniowego w pięćdziesiątą rocznicę wypadków, Lwów 1913, s. 239.
• A. Popiel, Pamięci poległych lotników 1933-1939, Warszawa 1987, s. 134-135.
• E. Sobieszczańska, Róża Józefa Sobieszczańska z Janiszewskich, [w:] Wiadomości Ziemiańskie, nr 56, zima 2013.
• AGAD, Materiały genealogiczne Wojciecha Wielądki, sygn. 21, s. 20-22.
• DAŻO, 146/1/377, nr 3075, s. 517v.–518v (wywód szlachectwa Janiszewskich h. Ostoja, na Wołyniu).
• Arch. Archidiecezjalne w Warszawie, Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej Św. Jana Chrzciciela w Warszawie, akty z lat 1834-1858.
• Arch. Archidiecezjalne w Warszawie, Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej Św. Andrzeja w Warszawie, akty z lat 1796-1812.
• M. J. Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego.