Historia rodziny Sędzimirów

Herb Ostoja Michała Sędziwoja¹

Sędzimir (Sendzimir, Sędziwój, Łukowicki) - odwieczna szlachta polska, stara rodzina rycerska, zacna i dla Polski wielce zasłużona, pieczętująca się herbem Ostoja, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców), wywodząca się z miejscowości Łukowica (dawniej też Łukawica), położonej w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim. Czasami używali przydomku Ścibor.

Znani przedstawiciele rodziny

• Sędzimir (Sędomir) z Łukowicy i Kępia (zm. w lub po 1432) – protoplasta rodu Sędzimirów z Łukowicy herbu Ostoja, dziedzic Łukowicy i Kępia, syn Marka z Kępia i Kurozwęk.
• Michał Sędzimir (Sędziwój, łac. Sendivogius) (1566–1636) – polski alchemik i lekarz, odkrywca tlenu.
• Franciszek Sędzimir (zm. 1695) – podczaszy inowłodzki, dziedzic Stronia i Wolicy, towarzysz chorągwi pancernej kasztelana krakowskiego.
• Helena Sędzimir imię zakonne Klara (ur. ok. 1680) – zakonnica reguły św. Klary, wikaria w klasztorze św. Andrzeja w Krakowie.
• Andrzej Sędzimir (ur. ok. 1700) – podwojewodzi biecki.
• Jan Jerzy Sędzimir (zm. 1713) – stolnik owrucki, chorąży roty pancernej wojewody podlaskiego, pan na Podlubomierzu i Żerosławicach, towarzysz roty husarskiej.
• Hieronim Sędzimir (zm. 1731) – miecznik zakroczymski.
• Kazimierz Sędzimir (zm. 1735) – podczaszy chełmski.
• Hiacynta Sędzimir (zm. 1740) – zakonnica reguły św. Dominika.
• Jan Sędzimir (zm. 1753) – wojski sądecki.
• Ignacy Sędzimir (zm. 1755) – kanonik sandomierskim, dziekan kapituły przemyskiej.
• Andrzej Sędzimir (zm. 1761) – stolnik wieluński.
• Elżbieta Sędzimir (zm. 1762) – zakonnica reguły św. Klary w klasztorze św. Andrzeja w Krakowie.
• Józef Sędzimir (zm. 1773) – burgrabia krakowski.
• Franciszek Reginald Rejnold Sędzimir (zm. 1774) – towarzysz roty królewicza, wiceregent sądecki, sędzia grodzki sądecki.
• Andrzej Feliks Sędzimir (zm. 1778) – burgrabia krakowski, podstarości sądecki, sędzia grodzki sądecki.
• Jan Nepomucen Sędzimir (zm. 1779) – sędzia grodzki sądecki.
• Stanisław Sędzimir (zm. 1779) – pisarz grodzki sądecki.
• Franciszek Sędzimir (zm. 1780) – łowczy latyczowski, łowczy nurski.
• Salomea Sędzimir imię zakonne Agnieszka (1708–1782) – zakonnica, karmelitanka bosa.
• Magdalena Sędzimir imię zakonne Marianna (1720–1784) – zakonnica reguły św. Dominika, przeorysza dominikanek w klasztorze na Gródku w Krakowie.
• Dominik Sędzimir (1728–1782) – duchowny katolicki, jezuita, filozof, teolog, dziekan Wydziału Filozofii kolegium jezuitów we Lwowie, scholastyk katedralny lwowski, kanonik kamieniecki.
• Barbara Sędzimir (ur. ok. 1730) – zakonnica u Prezentek przy kościele św. Jana w Krakowie.
• Stanisław Hilary Sędzimir (1776–1836) – sędzia Sądu Najwyższej Instancji, sędzia trybunału w departamencie płockim, sędzia apelacyjny, radca stanu w Komisji Rządowej Sprawiedliwości, uczestnik wojny 1809, odznaczony Orderem Wojskowym Krzyża Złotego i Orderem św. Stanisława II kl.
• Aleksander Telesfor Sędzimir (1815–1878) – sędzia sądu, Członek honorowy Deputacji Szlacheckiej w Biurze Marszałka Szlachty Guberni Płockiej, Członek Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim.
• Jan Wincenty Sędzimir (Ostoja-Sędzimir) (1853–1922) – filolog klasyczny, polonista, pedagog.
• Czesław Sędzimir (ur. 1866) – dr med. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Mieczysław Sędzimir (1859-1922) – dyrektor banku małopolskiego, profesor akademii handlowej, urzędnik banku we Lwowie.
• Aleksander Sędzimir ps. Major (1884–1945) – uczestnik Powstania Warszawskiego.
• Tadeusz Sendzimir (właśc. Tadeusz Sędzimir) (1894–1989) – polski inżynier i wynalazca, odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.
• Jan Sędzimir ps. Ścibor (1898–1940) – rolnik, porucznik kawalerii Wojska Polskiego, odznaczony Krzyżem Niepodległości i Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), zamordowany w Charkowie.
• Jan Józef Sędzimir (1899-1940) – dziedzic majątku Ślubowo, rotmistrz kawalerii 24 p. ułanów, uczestnik wojny polsko-sowieckiej 1920, uczestnik kampanii wrześniowej, odznaczony Krzyżem Walecznych (dwukrotnie) i Krzyżem Niepodległości, zamordowany w Charkowie.
• Ludwik Bruno Sędzimir (1904–1940) – porucznik WP, uczestnik kampanii wrześniowej, zamordowany w Charkowie.
• Bronisław Władysław Sędzimir (1906 -1942) – dziedzic Ślubowa, żołnierz 305 dywizjonu bombowego w Lindholme (uczestniczył w 24 lotach bojowych na cele w Niemczech), odznaczenia: Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari, Krzyż Walecznych (trzykrotnie), Polowa Odznaka Strzelca.
• Jerzy Antoni Ostoja-Sędzimir (1924–2018) – chemik, profesor nauk technicznych, dziekan Wydziału Metali Nieżelaznych AGH.

Majątki ziemskie Sędzimirów

Łukowica, Kępie, Stronie, Wolica (dziś część Stronia), Zawada, Żerosławice, Podlubomierz (dziś część Żerosławic), Roztoka, Jastrzębie, Brzezna, Sieniawa, Ślubowo, .

Przypisy

1. Herb Michała Sędziwoja opublikowany w dziele Bartosza Paprockiego pt. Ogród królewski w 1599 (s. 294). Zygmunt III Waza zezwolił Michałowi Sędzimirowi na używanie nazwiska Sędziwój, jakie nosili jego przodkowie, i rozszerzył czyli udostojnił jego herb Ostoja (patrz: Metryka Koronna, nr 145, k. 49-50v.).

Źródła i literatura

• B. Paprocki, Ogród królewski, Stare Miasto Praskie 1599, s. 294.
• K. Niesiecki, Herbarz Polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. VIII, s. 323.
• J. Krzepela, Rody ziemiańskie XV i XVI wieku. T. I. Małopolskie rody ziemiańskie, Kraków 1928, s. 57.
• Metryka Koronna, nr 145, k. 49-50v.
• W. Semkowicz, Wywody szlachectwa w Polsce XIV–XVII w., [w:] Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie, t. III, 1913, s. 123–124.
• Słownik historyczno–geograficzny ziem polskich w średniowieczu, red. T. Jurek, IHPAN 2010–2022, (Kraków, cz. III, s. 1032–1046, hasło: Łukowica).
• E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2007, s. 619.
• E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 383.
• J. Szymański, Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku, Warszawa 2001, s. 206.
• R. T. Prinke, Michał Sędziwój – początki kariery, [w:] Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, R. 58, 2012, nr 1, s. 89-129.
• Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, red. J. Tucholski, Warszawa 2003, s. 478.
• A. Falniowska-Gradowska, Podwojewodowie województwa krakowskiego w XVI do XVIII wieku, [w:] Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. 1993, Z. 158, Prace Historyczne 16, s. 200.
• Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV-XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992, s. 262.
• Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego XV-XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 2002, s. 319.
• A. Kulecka, Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815-1915). Materiały do biogramów, Warszawa 2019, s. 2633.