Historia rodziny Janiszewskich

Janiszewski (Janiszowski) – odwieczna szlachta polska, stara rodzina rycerska, zacna i dla Polski wielce zasłużona, pieczętująca się herbem Ostoja, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców), wywodząca się z miejscowości Janiszew¹ (w poł. XVI w. Janiszów) koło Radomia.

Historia rodziny

Spośród polskich twórców herbarzy najobszerniej rodzinę Janiszewskich herbu Ostoja opisał Seweryn hrabia Uruski. Pisał on: [...] Maciej, towarzysz husarski, zacny wojownik w r. 1609. Stanisław, cześnik parnawski r. 1670. Franciszek, instygator skarbu koronnego 1673 r., pisarz grodzki stężycki 1677 r., poślubił Elżbietę ze Stojszyna. Piotr Janiszewski ożeniony z Zofią Godaczewską pozostawił syna Kazimierza-Bogusława, łowczego podlaskiego 1678 r., po którym z żony Teodory z Wysokiego córka Zofia z mężem Konstantym Janowskim, podstolim zakroczymskim i syn Samuel. Po Macinie-Teodorze Janiszewskim, podstolim ciechanowskim 1731-1747 r., było czterech synów, z nich Paweł był wiceregentem łukowskim 1749-1763, miał syna Tadeusza. Syn Tadeusza Hipolit janiszewski ożenił się z Pauliną Zdanowicz i z nią miał synów Argypiana i Lucyana, wylegitymowanych w Królestwie 1855 r. Kazimierz, drugi syn Marcina-Teodora, cześnik smoleński, bracia jego Józef i Wawrzyniec po którym potomstwo wylegitymowane w Królestwie z herbem Strzemie. Z tej linii Anzelm Witalis, syn Grzegorza wylegitymowany w Królestwie 1847 r. Po Piotrze dziedzicu wsi Janiszewo w 1570 r. (Akta Radomskie), syn Anrzej miał syna Jana, którego syn Rafał pozostawił syna Pawła, po którym syn Jan Janiszewski miał syna Tomasza. Po Tomaszu syn Karol ożeniony z Izabelą Staniszewską. Z nich synowie Julian, Władysław, Eugeniusz i Kamil wylegitymowani w Królestwie 1853 r. Po Tomaszy, cieśniku trembowelskim 1781 r., syn Leon ożeniony z Joanna Owczarską, pozostawił syna Leona i córki Praksedę i Leontynę wylegitymowanych w Królestwie 1858 r. Uruski pisał również, że pierwotnym gniazdem Janiszewskich herbu Ostoja było Podgórze krakowskie, skąd niektórzy z nich przenieśli się na północne Mazowsze i na pamiątkę podgórskiej przeszłości założyli wieś Janiszewo.

W "Herbarzu polskim" A. Bonieckiego odnotowano kilka linii Janiszewskich herbu Ostoja, w tym tych, którzy legitymowali się ze szlachectwa w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX-go wieku.

Ostojów Janiszewskich wspomniał również Kasper Niesiecki w "Herbarzu polskim" pisząc, że rodzina ta zamieszkiwała Podgórze.

• 

  Genealogia Janiszewskich herbu Ostoja. AGAD, Materiały genealogiczne Wojciecha Wielądki, sygn. 21, s. 21.

Znani przedstawiciele rodziny

• Andrzej Janiszewski (zm. po 1570) – dziedzic Janiszewa, syn Piotra. Jego potomkowie wylegitymowali się ze szlachectwa z herbem Ostoja w Królestwie Polskim w roku 1853².
• Franciszek Jan Janiszewski (zm. po 1697) – dziedzic Korczewa Wielkiego³.
• Marcin Teodor Janiszewski (zm. po 1731) – cześnik ciechanowski, elektor króla Stanisława Leszczyńskiego, dziedzic Piskrzyna. Jego potomkowie wylegitymowali się ze szlachectwa z herbem Ostoja w Królestwie Polskim w roku 1855².
• Romuald Janiszewski (zm. po 1766) – skarbnik urzędowski⁴, elektor króla Stanisława Leszczyńskiego.
• Tomasz Janiszewski (zm. po 1781) – cześnik trembowelski. Jego potomkowie wylegitymowali się ze szlachectwa z herbem Ostoja w Królestwie Polskim w roku 1852².
• Jan Janiszewski (zm. po 1802) – ziemianin żytomierski. Wylegitymowany ze szlachectwa z herbem Ostoja (wraz z braćmi Antonim i Mikołajem) w Guberni Wołyńskiej.
• Michał Mateusz Janiszewski⁵ (1798-1858) – powstaniec listopadowy, porucznik adiutant Sztabu Głównego ze starszeństwem w 17 ppl., dziedzic dóbr ziemskich w Soborzycach i Okołowicach, urzędnik Kancelarii Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, odznaczony Orderem św. Stanisława III kl.
• Jan Stanisław Anzelm Janiszewski⁵ (1802-1873) – radca dworu komisarz administracyjny przy Magistracie miasta Warszawy.
• Szczepan Jan Janiszewski⁵ (1811-1874) – sekretarz Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych, radca honorowy, asesor kolegialny, odznaczony orderem za 15 lat nieskazitelnej służby.
• Jan Chryzostom Janiszewski⁶ ps. Jan Ostoja (1818–1891) – polski duchowny katolicki, biskup sufragan poznański, działacz patriotyczny i polityk, członek Zarządu Centralnego Towarzystwa Gospodarczego dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego.
• August Ostoja-Janiszewski (ur. 1840) – powstaniec styczniowy, porucznik w oddz. Gołuchowskiego.
• Władysław Agrypin Janiszewski (ur. 1840) – powstaniec styczniowy, zesłaniec na Sybir. Został zapisany z herbem Ostoja do Księgi Szlachty Guberni Radomskiej (oddział Sandomierski) w roku 1855⁷.
• Władysław Ostoja-Janiszewski (ur. 1843) – powstaniec styczniowy, kurier, komisarz wojenny i organizator pułku hr. Gołuchowskiego.
• Władysław Ostoja-Janiszewski (1884–1943) – polski historyk sztuki, wybitny muzealnik.
• Zygmunt Jan Janiszewski (1888–1920) – polski matematyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, jeden z czołowych przedstawicieli warszawskiej szkoły matematycznej, legionista.
• Zbigniew Ostoja-Janiszewski (1914–1938) – pilot 4 pułku lotniczego w Toruniu. Zginął w wypadku podczas służbowego lotu w dniu 17 lutego 1938 r.

• 

  Bp Jan Chryzostom Janiszewski.

• 

  Autograf Władysława Ostoja-Janiszewskiego.

• 

  Klepsydra Władysława Ostoja-Janiszewskiego. Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej.

• 

  Zygmunt Jan Janiszewski, prof. UW.

• 

  Zbigniew Ostoja-Janiszewski, pilot.

Majątki ziemskie Janiszewskich

Janiszew (dawniej Janiszów), Piskrzyn, Soborzyce, Okołowice, Korczew Wielki, Kryszyn⁸, Nowosiółki⁸, Kobylec, Leszczawa.

• 

  Janiszew (Janiszów). Fragment mapy topograficznej Zachodniej Galicji z lat 1801–1804.

• 

  Piskrzyn. Fragment mapy topograficznej Zachodniej Galicji z lat 1801–1804.

• 

  Soborzyce i Okołowice na mapie Prus Południowych D. Gilly'ego z lat 1802–1803.

Przypisy

1. Według Józefa Krzepeli Janiszewscy (Janiszowscy) herbu Ostoja wyszli z Janiszowa koło Radomia (patrz: J. Krzepela, Rody ziemiańskie XV i XVI wieku. T. I. Małopolskie rody ziemiańskie, Kraków 1928, s. 38). Seweryn hr. Uruski wspominał, powołując się na akta radomskie, Janiszewskich, potomków Andrzeja (syna Piotra) z Janiszewa, którzy wylegitymowali się ze szlachectwa z herbem Ostoja w 1853 r. (patrz: S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. V, s. 350-351; E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 157). W herbarzu A. Bonieckiego podano, że Janszewscy herbu Ostoja pochodzą z Janiszowa obok Piotrawina lub z Janiszowa pod Zawichostem (patrz: A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. VIII, s. 192-193).
2. E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 157.
3. AGAD, Materiały genealogiczne Wojciecha Wielądki, sygn. 21, s. 21.
4. Urzędnicy województwa lubelskiego XVI-XVIII w. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Biblioteka Kórnicka 1991, s. 112. W "Herbarzu polskim" A. Bonieckiego podano, że Romuald Janiszewski pieczętował się herbem Strzemię (patrz: A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. VIII, s. 196).
5. Anzelm Witalis, ojciec Michała Mateusza, Jana Stanisława Anzelma i Szczepana Jana został wylegitymowany ze szlachectwa z herbem Ostoja w Królestwie Polskim w roku 1843 (patrz: E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2007, s. 244).
6.Przynależność do rodu Ostojów bpa Jana Chryzostoma Janiszewskiego niepewna. Stosował pseudonim Jan Ostoja, który może nie być przypadkowy.
7. Według Elżbiety Sęczys Władysław Agrypin Janiszewski wraz z bratem Lucjanem Sewerynem (synami Hipolita i Pauliny Zdanowicz) zostali zapisani z herbem Ostoja do Księgi Szlachty Guberni Radomskiej oddział Sandomierski w roku 1855 (patrz: E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 157). Ich ojciec Hipolit oraz dziad Tadeusz Janiszewscy wylegitymowali się ze szlachectwa w Galicji (w 1808 i 1850) z herbem Sas i przydomkiem Leskiewicz (patrz: Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lwów 1857, s. 92). Według Seweryna Uruskiego przedstawiciele jednej z linii tej rodziny zostali wylegitymowani w Królestwie Polskim z herbem Strzemię (patrz: S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. V, s. 351).
8. Władysław Agrypin Janiszewski (patrz: przyp. 7) był posiadaczem dóbr Kryszyn a jego brat Lucjan Seweryn Janiszewski (patrz: przyp. 7) kupił w 1888 r. majątek Nowosiółki (patrz: E. Sobieszczańska, Róża Józefa Sobieszczańska z Janiszewskich, [w:] Wiadomości Ziemiańskie, nr 56, zima 2013, s. 50-55).

Źródła i literatura

• K. Niesiecki, Herbarz Polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. IV, s. 437.
• A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. VIII, s. 192-198.
• S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. V, s. 350-351.
• E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2007, s. 244.
• E. Sęczys, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 157.
• J. Krzepela, Rody ziemiańskie XV i XVI wieku. T. I. Małopolskie rody ziemiańskie, Kraków 1928, s. 38.
• O. Chorowiec, Herbarz szlachty wołyńskiej, Radom 2012–2018, t. II, s. 156.
• K. Łodzia-Czarniecki, Herbarz polski, Gniezno 1875-1881, t. I, s. 647.
• R. Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, Warszawa 1995, t. II s. 190.
• A. Kulecka, Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815-1915). Materiały do biogramów, Warszawa 2019, s. 1079-1080, 1082.
• Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lwów 1857, s. 92.
• Źródła dziejowe, t. XIV, Spis alfabetyczny właścicieli ziemskich w-twa sandomierskiego, s. 170, Wykazy geograficzne, s. 298.
• Polski Słownik Biograficzny, t. X, s. 523-524, 527-529.
• Urzędnicy województwa lubelskiego XVI-XVIII w. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Biblioteka Kórnicka 1991, s. 112.
• Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. Tom I. Rok 1908/9. Elektorowie..., Lwów 1910, s. 77.
• J. C. Janiszewski (Jan Ostoja), Festyny luterskie w Niemczech, [w:] Przegląd Powszechny, R. I, T. I, Kraków 1884, s. 68-91, 249-274.
• A. Sokołowski, Dzieje porozbiorowe narodu polskiego ilustrowane. T. IV, Warszawa 1908, s. 151.
• Nasza Przeszłość. Studia z dziejów kościoła i kultury katolickiej w Polsce, red. A. Schletz, Kraków 1968, t. XXIX, s. 149, 152, 154.
• Panteon Polski, Lwów 1926, nr 25, s. 13.
• J. Białynia-Chołodecki, Pamiętnik powstania styczniowego w pięćdziesiątą rocznicę wypadków, Lwów 1913, s. 239.
• A. Popiel, Pamięci poległych lotników 1933-1939, Warszawa 1987, s. 134-135.
• E. Sobieszczańska, Róża Józefa Sobieszczańska z Janiszewskich, [w:] Wiadomości Ziemiańskie, nr 56, zima 2013.
• AGAD, Materiały genealogiczne Wojciecha Wielądki, sygn. 21, s. 20-22.
• DAŻO, 146/1/377, nr 3075, s. 517v.–518v (wywód szlachectwa Janiszewskich h. Ostoja, na Wołyniu).
• Arch. Archidiecezjalne w Warszawie, Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej Św. Jana Chrzciciela w Warszawie, akty z lat 1834-1858.
• Arch. Archidiecezjalne w Warszawie, Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej Św. Andrzeja w Warszawie, akty z lat 1796-1812.
• M. J. Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego.