Historia rodziny Lniskich

Lniski – polska szlachta, stara rycerska rodzina, zacna i dla Polski wielce zasłużona, pieczętująca się herbem Ostoja odm. zwanym Ostoja Pruska z dewizą UTRAQUE DUCE. (co można tłumaczyć jako: obaj prowadzą lub oba >księżyce< prowadzą) oraz herbem Ostoja bez odmiany¹, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców), wywodząca się z miejscowości Lniska koło Gdańska. W tym miejscu należy wspomnieć, że istniała też inna rodzina Lniskich (niespokrewniona z Ostojami Lniskimi) pieczętująca się herbem własnym (Elnisch), powiązana rodzinnie z pruskim rodem Stangów, biorąca nazwisko od wsi Lniska (obecnie Wielkie Lniska i Małe Lniska w gminie Grudziądz) w ziemi chełmińskiej².

Pochodzenie rodziny Ostoja-Lniskich

Lniscy pieczętowali się herbem Ostoja Pruska. Z czasem zaczęli używać herbu Ostoja bez odmiany i posługiwać się nim przed nazwiskiem w formie – "Ostoja-Lniski". Lniscy herbu Ostoja Pruska są wspólnego pochodzenia ze Skrzeszewskimi ze Skrzeszewa. Obie rodziny najpewniej wywodzą się od Henryka Scholcze (Skrzeszewscy nosili przydomek Sulczen vel Sultzen), który w roku 1349 wszedł w posiadanie Skrzeszewa z nadania krzyżackiego. Lniscy herbu Ostoja, w okresie przedrozbiorowym, należeli do najzamożniejszych rodzin kaszubskich, posiadali kilka wsi w powiatach: mirachowskim, tczewskim i świeckim³.

Według dra Bartosza Drzewieckiego, Lniscy herbu Ostoja Pruska pochodzili z ziemi chełmińskiej, gdzie dobra posiadali najprawdopodobniej już w średniowieczu. Stamtąd mieli przenieść się na pomorze. Autor ten podaje, że w XVII wieku już nie posiadali majątków w dawnym województwie chełmińskim⁴.

Pierwszym Lniskim, którego można łączyć z Lniskami koło Gdańska był Krzysztof Lniski wzmiankowany w 1484 roku, występujący jako uprowadzony z dóbr Przewóz w ziemi mirachowskiej. W roku 1526 wzmiankowany jest Piotr Lniski, który otrzymał nowy przywilej od króla Zygmunta I na dobra Lniska w parafii Żukowo, koło Gdańska. Tego roku bracia Wojciech i Jan Skrzeszewscy dostali królewskie potwierdzenie dóbr w Skrzeszewie. W XVI wieku zapewne Skrzeszewscy weszli w posiadanie dóbr Lniska i od nowych dóbr przyjęli nazwisko Lniski⁵.

Znani przedstawiciele rodziny Lniskich

• Jan Lniski (zm. po 1629) – ławnik tczewski.
• Samuel Lniski (zm. ok. 1680) – ławnik (sędzia wg Niesieckiego) ziemski świecki.
• Adam Lniski (zm. po 1696) – chorąży mirachowski, poseł na sejm (1696).
• Jan Lniski (zm. 1698) – ławnik mirachowski, sędzia ziemski mirachowski.
• Samuel Lniski (zm. po 1701) – ksiądz, proboszcz kowalowicki i lubiński.
• Stanisław Lniski (1665–1722) – ksiądz, zakonnik SJ, misjonarz w Jabłonowie, Kobryniu, Jurowicach, Turowie oraz Białej Cerkwi, prefekt szkół w Owruczu, superior w Owruczu.
• Jan Lniski (zm. 1730) – ławnik mirachowski, dziedzic Brodnicy i Lubieszyna.
• Jakub Lniski (zm. 1767) – cześnik bracławski, dziedzic Brodnicy.
• Konstancja z Lniskich Wybicka (1696–1775) – matka Józefa Wybickiego, autora Pieśni Legionów Polskich we Włoszech – hymnu Polski.
• Michał Władysław Lniski (zm. 1777) – podwojewodzi pomorski, ławnik tczewski, członek Generalności konfederacji barskiej, marszałek pomorski konfederacji barskiej.
• Jadwiga z Lniskich Szadkowska (zm. po 1788) – łowczyna przedecka.
• Ignacy Lniski (1722–1794) – ksiądz, archidiakon kruszwicki i proboszcz lęborski, kanonik włocławski, archidiakon pomorski.
• Paweł Hilary Ostoja-Lniski (ur. 1763) – podwojewodzi pomorski, wylegitymowany ze szlachectwa w Wydziale Stanów galicyjskich, dziedzic dóbr Korzeniów i Nagorzyn.
• Antoni Lniski (zm. 1805) – ławnik mirachowski, sędzia mirachowski, dziedzic Brodnicy.
• Ignacy Lniski (zm. 1819) – wiceregent ziemski pomorski.
• Jan Antoni Lniski (zm. po 1842) – wylegitymował się ze szlachectwa w Królestwie Polskim z herbem Ostoja bez odmiany. Wywodził się z linii brodnickiej (wnuk Antoniego, dziedzica Brodnicy).
• Leopold Lniski (zm. po 1877) – ksiądz, proboszcz w Czarnkowie.
• Kazimierz Ostoja-Lniski (1873–1903) – rygorozant medyczny, dziedzic Woli Sosnowej.
• Hipolit Lniski (zm. 1916) – referendariusz i oficer w saskim pułku kawalerii.
• Emil Hipolit Klemens Lniski (1861–1929) – działacz narodowy.
• Hipolit Ostoja-Lniski (1853–1931) – doktor medycyny, szambelan papieski, lekarz powiatowy w Chojnicach, prezes Towarzystwa Lekarskiego obwodu kaszubskiego, kawaler orderu Polonia Restituta. Pieczętował się herbem Ostoja bez odm.
• Franciszek Ostoja-Lniski (zm. 1932) – doktor medycyny w Czarnkowie, radca zdrowia, kawaler orderu Polonia Restituta.
• Michał Ostoja-Lniski (ur. 1961) – rzeźbiarz, artysta kociewski.
• Błażej Ostoja Lniski (ur. 1974) – artysta malarz i grafik, profesor sztuk plastycznych, rektor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

• 

  Klepsydra Kazimierza Ostoja-Lniskiego (1873–1903).

• 

  Hipolit Ostoja-Lniski (1853–1931), doktor medycyny.

Majątki ziemskie Lniskich

Lniska, Przeczno, Brodnica, Grzebieniec, Łebno, Kalka, Rąty, Ciecholewy, Lubieszyn, Szumleś, Burowo (dzisiaj część wsi Szumleś), Parowo, Horniki, Wałdowo, Dąbrówka, Zbrachlin, Korzeniów, Nagoszyn, Wola Sosnowa, Niedamowo, Zgorzałe, Podjazy, Tuchlino, Węsiory, Borzestowo.

• 

  Lniska (Ellernitz) na mapie z 1909 r. Zbiory Archiwum Map Zachodniej Polski.

• 

  Brodnitz (Brodnica) na mapie z 1909 r. Zbiory Archiwum Map Zachodniej Polski.

• 

  Dwór w Bedominie, którego współwłaścicielką była Konstancja z Lniskich Wybicka. Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego.

Przypisy

1. W roku 1772 mieli się posługiwać herbem Ostoja bez odmiany Antoni Lniski, ławnik mirachowski i jego syn Józef Lniski (patrz: P. Pragert, Herbarz szlachty kaszubskiej, Gdańsk 2005–2018, t. IV, s. 162.). W roku 1842 Jan Antoni Lniski (syn Marcina i Franciszki Węsierskiej) wylegitymował się skutecznie ze szlachectwa w Królestwie Polskim z herbem Ostoja (patrz: E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2007, s. 386.). Wizerunek herbu Ostoja bez odm. dra Hipolita Ostoja-Lniskiego znajduje się w witrażu kaplicy Ukrzyżowania, kalwarii kaszubskiej w Wielu, (patrz: Z. Ossowski, Kalwaria wielewska, w: Pomerania, nr 5, 1983, s. 34.; M. Reinhard-Chlanda, Witraże kalwarii kaszubskiej w Wielu, w: Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej, 2013/6, s. 182; P. Pragert, Herbarz szlachty kaszubskiej, Gdańsk 2005–2018, t. IV, s. 162.)
2. P. Pragert, Herbarz szlachty kaszubskiej, Gdańsk 2005–2018, t. IV, s. 157-159, 378.
3. P. Pragert, Herbarz szlachty kaszubskiej, Gdańsk 2005–2018, t. II, s. 176-177; t. IV, s. 159-160; P. Pragert, Kaszubskie herby szlacheckie w kościele św. Mikołaja w Gdańsku, (w:) Acta Cassubiana. Tom XXV, Instytut Kaszubski, Gdańsk 2023, s. 114-115.
4. B. Drzewiecki, Szlachta województwa chełmińskiego w latach 1454–1772. Mobilność społeczna i terytorialna, Polskie Towarzystwo Historyczne, Warszawa 2014, s. 54, 61, 161.
5. P. Pragert, Herbarz szlachty kaszubskiej, Gdańsk 2005–2018, t. IV, s. 158-160.

Źródła i literatura

• Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Monografie - Lniscy h. Ostoja Odm.
• K. Niesiecki, Herbarz Polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. VI s. 139; t. VII s. 171-172.
• A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1889-1913, t. XV, s. 2-3.
• S. Uruski, Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. IX, s. 135-136.
• J. Ostrowski, Księga herbowa rodów polskich, Warszawa 1906, (Opisy herbów), s. 247.
• Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lwów 1857, s. 145.
• S. Korwin-Kruczkowski, Poczet Polaków wyniesionych do godności szlacheckiej przez monarchów austriackich w czasie od 1773 do 1918 r., Lwów 1935, s. 39.
• E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2007, s. 386.
• Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, praca zborowa pod red. T. Jurka, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010-2019, Chełmno, s. 68 (hasła: Lniska Wielkie, Lniska Małe).
• B. Drzewiecki, Szlachta województwa chełmińskiego w latach 1454–1772. Mobilność społeczna i terytorialna, Polskie Towarzystwo Historyczne, Warszawa 2014, s. 40, 54-55, 61, 152, 161.
• Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, oprac. L. Grzebień SJ, Kraków 1996, hasło: Lniski.
• Urzędnicy Prus Królewskich XV-XVIII wieku. Spisy, (oprac. zb.), Wrocław 1990, s. 219.
• Acta Cassubiana. Tom XXI, Instytut Kaszubski, Gdańsk 2019, s. 33-34, 240-241.
• Acta Cassubiana. Tom XXV, Instytut Kaszubski, Gdańsk 2023, s. 102-123.
• P. Gantkowski, Ś.p. dr Hipolit Lniski, w: Nowiny Lekarskie, Poznań 1931.
• P. Pragert, Herbarz szlachty kaszubskiej, Gdańsk 2005–2018, t. II, s. 176-177, 292; t. IV, s. 157-162, 378-379.
• L. von Ledebur, Adelslexikon der Preussischen Monarchie, Bd.2, L-S, 1855, s. 44.
• G. A. von Mülverstedt, Abgestorbener Preussischer Adel Provinz Preussen, 1894, tab. 12.
• T. Borawska, Wykaz rodów szlachty Prus Królewskich z połowy XVII wieku (na podstawie herbarza J. K. Dachnowskiego), 1982, w: Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Historia, z. 18 (128), s. 149-168.
• M. Reinhard-Chlanda, Witraże kalwarii kaszubskiej w Wielu, w: Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej, 2013/6, s. 182, 184 (w publikacji błędnie Lniński za miast Lniski).
• Z. Ossowski, Kalwaria wielewska, w: Pomerania, nr 5, 1983, s. 34.
• M.J. Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego, nazwisko: Lniski.
• Lniscy herbu Ostoja Pruska – linia brodnicka.