Historia rodziny Starzewskich

Starzewski (Starzeski) – odwieczna szlachta, stara rycerska rodzina, zacna i dla Polski wielce zasłużona, pieczętująca się herbem Ostoja, należąca do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców), wywodząca się z miejscowości Starzyska¹, leżącej w przedrozbiorowym województwie ruskim.

Historia rodziny

• Rodzina Starzewskich herbu Ostoja była wspomniana przez Bartosza Paprockiego, który w roku 1584 pisał: Starzescy w Rusi dom z męstwa i innych spraw poczciwych znaczny².
• Kasper Niesiecki w „Herbarzu Polskim” opisał Ostojów Starzewskich, zwracając uwagę, że pochodzą z Rusi: Starzeski herbu Ostoja, w Ruskim województwie, piszą się ze Starzysk. Erazm Starzeski kanonik Krakowski w r. 1586. na liście Myszkowskiego biskupa Krakowskiego [...]³.
• Rodzina Starzewskich herbu Ostoja zapisała się na kartach historii głównie w XIX i XX wieku. W tym czasie wśród Starzewskich znajdujemy wybitnych artystów, prawników, lekarzy, naukowców i wojskowych. Poniżej prezentowana jest lista najbardziej znanych przedstawicieli tej rodziny.

Znani przedstawiciele rodziny

• Erazm Starzeski (zm. po 1586) – kanonik krakowski.
• Szczęsny Starzewski (ok. 1787–1857) – artysta dramatyczny sceny lwowskiej, aktor, reżyser, tłumacz wielu dzieł scenicznych, dyrektor teatru we Lwowie.
• Wanda Starzewska Dawison (zm. 1859) – artystka dramatyczna sceny lwowskiej, aktorka. Córka aktora Szczęsnego Starzewskiego i Anieli z Rutkowskich. Małżonka wybitnego aktora Bogumiła Dawisona.
• Ignacy Starzewski (zm. 1865) – dziedzic części dóbr w Chlebowicach Świrskich koło Przemyślan (obecnie Ukraina).
• Michał Franciszek Starzewski (1801–1894) – uczestnik powstania listopadowego, kapitan Gwardii Narodowej w Tarnowie w czasie Wiosny Ludów, założyciel publicznej szkoły szermierskiej w Krakowie, autor pierwszego zachowanego traktatu o szermierce w języku polskim. Był synem Jana Starzewskiego i Wiktorii Charczewskiej.
• Mieczysław Ostoja-Starzewski (1830–1906) – skrzypek, absolwent konserwatorium wiedeńskiego, dyrektor Krajowego Związku Kółek Rolniczych, dyrektor filii Banku Galicyjskiego w Tarnowie, taksator dóbr ziemskich. Syn powstańca listopadowego Michała Starzewskiego i Elżbiety Szamel.
• Rudolf Starzewski (1833–1894) – dr praw Uniwersytetu Jagiellońskiego, adwokat. Syn powstańca listopadowego Michała Starzewskiego i Elżbiety Szamel.
• Stanisław Rafał Starzewski (zm. po 1910) – dziedzic dóbr tabularnych Chlebowice Świrskie koło Przemyślan (obecnie Ukraina). Syn Ignacego Starzewskiego i Romualdyny Gintowt-Dziewiałtowskiej.
• Tadeusz Józef Ostoja-Starzewski (1860–1931) – polski notariusz, doktor praw, prezes Izby Notarialnej w Krakowie, szef Departamentu Skarbu Naczelnego Komitetu Narodowego, kolekcjoner, założyciel Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku. Jego rodzicami byli Mieczysław Starzewski i Anna Grejs.
• Jan Starzewski (1867–1955) – dr praw Uniwersytetu Jagiellońskiego, naczelnik w Ministerstwie Skarbu w 1918 roku. Syn dra Mieczysława Starzewskiego i Reginy Cymbler.
• Rudolf Michał Starzewski (1870–1920) – dziennikarz i publicysta, jeden z najpopularniejszych mieszkańców Krakowa, pierwowzór Dziennikarza w Weselu Wyspiańskiego, przez przyjaciół zwany Dolciem. Jego rodzicami byli dr Mieczysław Starzewski i Regina Cymbler.
• Józef Starzewski (ur. 1870) – dr med. Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor szpitala we Lwowie. Był wnukiem Michała Franciszka Starzewskiego, powstańca listopadowego.
• Stanisław Roman Leopold Starzewski (1875–1969) – pułkownik dyplomowany saperów Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari. Syn adwokata dra Rudolfa Starzewskiego i Franciszki z Lewickich, która prowadziła w Krakowie „Hotel Pod Różą”.
• Leopold Starzewski (ur. 1876) – dr praw Uniwersytetu Jagiellońskiego. Syn adwokata Rudolfa Starzewskiego i Franciszki Lewickiej.
• Aniela Starzewska z domu Noskowska (1881–1977) – właścicielka znanej wypożyczalni książek w Krakowie, odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotą Odznaką „Za pracę społeczną dla miasta Krakowa”. Była małżonką dra Jana Starzewskiego.
• Maciej Jan Adolf Starzewski (1891–1944) – uczestnik I wojny światowej w szeregach Legionów Polskich, brał udział także w wojnie polsko-radzieckiej w 1920 roku, porucznik WP, odznaczony Krzyżem Walecznych, prawnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. Był synem dra Tadeusza Starzewskiego i Heleny z Hajdukiewiczów.
• Jan Michał Polikarp Ostoja-Starzewski (1895–1973) – polski dyplomata, działacz emigracyjny, minister spraw zagranicznych Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na obczyźnie. Był synem dra Tadeusza Starzewskiego i Heleny z Hajdukiewiczów.
• Michał Starzewski (1900–1986) – dr praw Uniwersytetu Jagiellońskiego, urzędnik Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Syn Józefa Starzewskiego i Heleny Dolińskiej.
• Wojciech Ludwik Józef Starzewski (1902-1962) – lekarz ginekolog, położnik, profesor Śląskiej Akademii Medycznej.
• Maria Ignacja Antonina Starzewska z domu hr. Łubieńska, (1907–2004) – dr Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektorka Muzeum Śląskiego we Wrocławiu, badaczka sztuki śląskiej. Małżonka dra Michała Starzewskiego, urzędnika Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
• Józef Starzewski (1910–1944) – ofiara ludobójstwa na Ukrainie. Był synem Stanisława Starzewskiego z Chlebowic Świrskich.
• Jacek Józef Starzewski (ur. 1941) – chirurg, proktolog, naukowiec, nauczyciel akademicki, profesor nauk medycznych, odznaczony min: Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi. Syn prof. Wojciecha Starzewskiego.
• Marcin (Martin) Ostoja-Starzewski (ur. 1954) – polski naukowiec pochodzący z Krakowa, profesor w University of Illinois at Urbana-Champaign, na wydziale Mechanical Science and Engineering oraz w Beckman Institute for Advanced Science and Technology.

Majątki ziemskie Starzewskich

Starzyska, Chlebowice Świrskie.

Przypisy

1. Według Kaspra Niesieckiego gniazdem Starzewskich herbu Ostoja była wieś Starzyska w województwie ruskim (patrz: K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. VIII, Lipsk 1841, s. 509).
2. B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 372.
3. K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. VIII, Lipsk 1841, s. 509.

Źródła i literatura

• B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 372.
• K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. VIII, Lipsk 1841, s. 509;
• Poczet szlachty galicyjskiej i bukowieńskiej, Lwów 1857, s. 238-239.
• E. Żernicki-Szeliga, Der polnische Adel und die demselben hinzugetretenen andersländischen Adelsfamilien. General-Verzeichniss. Bd. 2, Hamburg 1900, s. 377.
• Polski Słownik Biograficzny, t. XLII, Kraków 2003-2004, s. 431-446.
• Z. Pusłowski, Szlachta Galicji w XIX wieku, rękopis, zbiory Biblioteki Jagiellońskiej, k. 56.
• Źródła dziejowe, t. XVIII, cz. I, s. 75, cz. II, s. 377, 445.
• A. Kulecka, Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815-1915). Materiały do biogramów, Warszawa 2019, s. 2810.
• J. Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami [...] w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem [...], Lwów 1904, s. 111.
• A. Wątor, Spis większych właścicieli ziemskich należących do Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w dzielnicy austriackiej, "Galicja. Studia i Materiały", nr 1, 2015, s. 337.
• J. Wyspiański, Barbarzyństwa OUN-UPA, Lubin 2009, s. 267-268.
• M. J. Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego (dostęp: 14.02.2025).